Соңғы жылдары экология мәселесі – жердің түкпір-түкпірінде талқыланып жатқан ең өзекті тақырыптардың бірі. Әлемдік жылыну рекордтық деңгейге жетіп, соңғы 40 жылда адамзат жабайы табиғаттың жартысынан айырылған. Мұхиттар қоқыс пен шикізатқа толып, жан-жануарлар саны да біршама азайған. Бұл тақырып көптеген жерде қозғалып, шешу жолы табылмай жүрген еді. Иә, расымен осынша бүлінген табиғатымызды «қайтарып алу» мүмкін еместей көрінген. Дегенмен, әлемді әбігерге салған пандемия көп дүниеге көзқарасымызды өзгертті. Соның арасында экология мәселесі де бар. Індет бүкіл әлемге бой алдыра бастағаннан-ақ көптеген елдер карантинге жабылып, қозғалыс азайды. Бұрынғы күйбің тірлік азайып, тіпті себепсіз көшеге шыққан адамдар заңмен жазаланды. Көптеген мекемелер мен зауыттар жабылып, кейбіреуі үйден онлайн жұмыс істеу форматына көшті. Оқушылар мен студенттер де үйлерінен шықпай оқуға мүмкіндік алды. Адамдардың табиғатпен байланысы біршама үзілді. Тиісінше, табиғатқа келтіріп жатқан зияны да кеміді. Және бұл өзгерістер көп ұзамай-ақ өзінің оң әсерін көрсете бастады. Мамандарды таңғалдырғаны, осыншама аз уақытта экология бірнеше есе тазарып, адам нанғысыз өзгерістерге алып келгендігі. Тіпті, адамзаттың көз алдында ұмытылған бейнелер қайта ашылып, жан-жануарлар қалаларға жақындай бастады. Экология басты проблемаға айналған замандағы бұндай прогресс мамандарды таңғалдырды. Табиғат адамдарсыз қайта тірілді десек те болады. Мысалға, Үнді мемлекетінің тұрғындары өз ауласының алдынан Гималай тауының көрінгенін айтады. Жергілікті тұрғындардың айтуынша, олар таудың қаладан анық көрінетінін білмейді де екен. «Карантин болмағанда қаламыздың мұндай әсем бейнесін байқамайды екенбіз», – дейді тұрғындар.
Ал, бұл суреттерден Қытайдағы карантинге дейін және қарантин уақытындағы ауаның қаншалықты тазарғанын көре аласыздар. Суреттер жерсерік арқылы түсірілген. Мамандардың айтуынша, аспан асты елінде ауаның ластануы 25%-ға азайған. Оның себебі, жоғарыда айтылған фабрика мен зауыттар жұмысының уақытша тоқтатылуы. Тиісінше, ауаға тарайтын диоксид азоты мен қатынас құралдары бөлетін улы газдың болмауы. Италиядағы жағдай да осыған ұқсас. Қайықтардың жүруіне шектеу қойылғаннан кейін Венецияның өзендері тазарып, тіпті су астындағы балықтар көріне бастады.
Айта кететін жайт, италиялық Сиена университеті мен даниялық Орхус университеті ғалымдарының зерттеуі бойынша Италияның солтүстігінде, дәлірек айтқанда, ауасы лас өлкелерде коронавирусты жұқтыру көрсеткіші жоғары екендігі байқалған. Ондағы мекендерде өлім пайызы 12%-ды құраған. Неміс ғалымдарының зерттеуі де осыған ұқсас шешім шығарды. Ауа құрамында диоксид азоты көп аудандарда адамдар індетті жұқтыруға бейім болады екен. Осыдан екі жыл бұрын, 2018 жылы швейцариялық ұйым AirVisual ауасы лас мемлекеттер рейтингін жасап, біздің елімізді 20-орынға қойған болатын. Дегенмен, карантин біздің елдің де экологиясына оң өзгерістер алып келді. Алматы қаласында қатаң карантин уақытында көлік қатынасы 80%-ға азайған. Және атмосферадағы ауа сапасы жоғарылап, улы заттардың концентрациясы төмендеген. Еліміздің басқа қалаларында да осыған ұқсас жағдайлар болған. Елорданың тұрғындары да ауаның біршама тазарғанын аңғарыпты. Бұдан бөлек, бірнеше өзен, көлдер тазаланғаны байқалды. Дегенмен, кейбір өзендерде мүлдем өзгеріс болмаған. Оның ішінде облысымыздағы Сырдария өзені де бар. Яғни, бізде де карантиндік шектеулер болғанымен, судың ластануы азаймаған.
Естеріңізде болса, газетіміздің мамыр айындағы санында табиғат жанашыры Ғани Назарбекпен сұхбатта карантиннің арқасында қызғалдақ гүлдері жақсы өсіп, гүлдеп жатқаны айтылған-ды. Дегенмен, қонағымыз бұл уақытша өзгеріс ғана болып қалатынынан да қорқатынын жасырған жоқ. Егер қатаң режимнен кейін де демалушылар табиғатқа зиянын тигізбесе, қызғалдақ гүлінен мемлекетіміз біраз табысқа кенелетінін айтқан. Міне, карантин талаптары жеңілдене бастады. Ендігі кезде бізден біршама уақыт демалып, жасарған табиғатымызды барынша қорғауымыз қажет.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметінше, ғаламшарымыздағы он адамның тоғызы лас ауамен өмір сүріп келеді және жыл сайын бұл жеті миллиондай адамның өмірін қияды екен. Мамандар карантинде ауаның тазарғанын растап, және осындай қалыпты тағы 10 жыл сақтасақ, қазіргі экологиялық проблемалардан құтылуымызға болатынын айтады. Дегенмен, 10 жыл бойына бұл қалыпты сақтай алмайтынымыз анық. Бірақ, Жер-ананың аз уақытта өзін-өзі жылдам қалпына келтіре алатынына көз жеткіздік. Алдағы кезде карантиннен кейін халық арасында экологиялық мәдениетті дамытып, табиғат мәселелерін одан әрі жақсарту жолдарын қарастырсақ, жасыл желек жамылған қоршаған ортада таза су ішіп, таза ауамен тыныстаған болар едік. Әрине, айтуға оңай…
Бекзат АМАНОВ
Пікірлер жоқ. Бірінші болыңыз!