Бүгінгі ақпарат ағыны мол, заңдар жиі өзгеретін заманда өз құқығын білу – тек заңгерлерге ғана емес, әрбір азаматқа қажет қабілет. Көпшілік білмей қалатын немесе ескермей жүретін кейбір ереже күнделікті өмірде үлкен рөл атқарады. Назарларыңызда – Қазақстан заңнамасынан нақты мысалдармен берілген 7 маңызды құқықтық мәлімет.
1. Жеке басыңызды куәландыратын құжатты сұрау тәртібі
Көп жағдайда полиция, күзет қызметі немесе кез келген лауазымды тұлға сізден құжат көрсетуді сұрауы мүмкін. Қазақстан Республикасының «Жеке басты куәландыратын құжаттар туралы» Заңының 6-бабына сәйкес, жеке куәлікті сұрау үшін заңды негіз болуы шарт: мысалы, құқықбұзушылық күдігі, тексеру рейді, шекаралық аймақ немесе қауіпсіздік талаптары. Заңсыз талап қойған жағдайда, сіз түсініктеме бермей-ақ, сол адамның аты-жөнін, қызметін сұрауға және шағым түсіруге құқылысыз.
2. Пәтерге рұқсатсыз кіруге болмайды
Қазақстан Республикасы Конституциясының 25-бабы: «Тұрғын үйге қол сұғылмайды». Тек заңмен белгіленген жағдайда – мысалы, сот шешімімен, төтенше жағдай кезінде немесе қылмыс жасалып жатқан сәтте ғана полиция немесе басқа да органдар пәтерге кіре алады. Кез келген басқа жағдайда есікті ашуға міндетті емессіз.
3. Жұмыс беруші жалақыны кешіктірсе
Еңбек кодексінің 113-бабына сәйкес, жалақы айына кемінде бір рет төленуі тиіс, ал кешіктірілген әр күн үшін өсімпұл (ең төменгі пайыздық мөлшерлеме бойынша) төленуге жатады. Егер жалақы 15 күннен артық кешіксе, қызметкер жұмысты тоқтатып, жұмыс берушіден берешекті толық өтеуді талап ете алады.
4. Қарызға қатысты қоңыраулардың шегі
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне және «Тұтынушылық несиелер туралы» заң талаптарына сәйкес, коллекторлар немесе банк өкілдері қарыз туралы күніне тек бір рет қоңырау шала алады және түнгі уақытта (сағат 22:00-ден 8:00-ге дейін) хабарласуға тыйым салынған. Бұл талап бұзылса, Қаржы нарығын реттеу агенттігіне немесе прокуратураға шағымдануға болады.
5. Жеке деректерді қорғау
«Жеке деректер және оларды қорғау туралы» Заңның 7-бабына сай, жеке телефоныңыз, мекенжайыңыз, ЖСН, суретіңіз сіздің рұқсатыңызсыз таратылмауы тиіс. Компаниялар мен мекемелер бұл деректерді жинау және өңдеу үшін жазбаша келісім алуға міндетті.
6. Саудада тауарды қайтару құқығы
«Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» Заңның 14-бабына сәйкес, сапасыз тауарды 14 күн ішінде қайтарып, ақшаны талап ете аласыз немесе сапалысына ауыстыруға құқылысыз. Егер тауар сапалы болса, бірақ сәйкес келмесе (өлшемі, түсі, моделі), оны 14 күн ішінде айырбастауға мүмкіндік бар.
7. Жекеменшікті қорғау
Азаматтық кодекстің 188-бабында жекеменшік құқығы нақты көрсетілген: сіз өз мүлкіңізді иеленуге, пайдалануға және билік етуге толық құқылысыз. Бұл құқық тек заңда белгіленген ерекше жағдайларда ғана шектелуі мүмкін (мысалы, мемлекет қажетіне мәжбүрлеп сатып алу).
Фото: ашық дереккөзден
Пікірлер жоқ. Бірінші болыңыз!