1. Жеңіс хабарымен келген… сабын мен тұз
Соғыс аяқталған соң көп сарбаз үлкен марапатты емес, қарапайым күнкөріс құралдарын – сабын, тұз, темекі мен қантты алды. Бұл күнделікті тұрмыста қат тауарлар еді. Қуаныштан жылаған майданерлер үшін сол кішкентай пакет – тұтас өмірдің құнын ақтағандай болды. Бұл сый емес, жанның жүлдесі еді.
2. Майдан тынышталмай, майдангер мерт болған күн
1945 жылдың 9 мамырында Жеңіс жарияланғанымен, Берлиннің шетінде оқ тоқтамаған еді. Тізе бүгуге көнбеген неміс жасақтары Кеңес сарбаздарына қарсы оқ жаудырып, бірнеше адамды ажал құштырды. Жеңіс таңын көріп тұрып, өмірден өткендердің тағдыры – ерлік пен трагедияның ең ауыр тоғысы.
3. Медаль – тек мылтық ұстағандарға емес
«Ұлы Жеңіс үшін» медалін тек алдыңғы шептегі сарбаздар ғана алған жоқ. Тылдағы еңбеккер әйелдер, жасы оннан асқан балалар, дәрігерлер мен теміржолшылар да марапатталды. Бұл мылтықсыз майданның да мойындалуы еді.
4. Қуанышты қаққан пошталар
Қала ортасынан шалғай жатқан қазақ ауылдарына Жеңіс туралы ресми хабар тек 3–5 күннен кейін жетті. Радиосыз, жеделхатсыз ауылдарға поштаны атты кісілер немесе пойызбен келгендер жеткізді. Жеңістің үнін алғаш жеткізген – қара конверт, қолмен жазылған хаттар болатын.
5. Ресми парад – 9 мамырда емес, 24 маусымда
Көпшілік Жеңіс парады 9 мамырда өтті деп ойлайды. Шын мәнінде, Қызыл алаңдағы ең алғашқы ресми парад тек 24 маусымда ғана ұйымдастырылды. Себебі 9 мамырда әскери бөлімдер әлі де Еуропаның әр түкпірінде орналасып, қарусыздандыру жұмыстарымен айналысып жатқан еді.
6. Бұйрықпен таратылған үміт
Жеңіс туралы ақпарат Кеңес Одағы бойынша арнайы бұйрықпен тарады. Радиодан – Левитан, ал жергілікті жерлерде – әскери коменданттар мен үгітшілер жариялады. Бұл тек жаңалық емес, халыққа үміт пен тыныштық сыйлаған мемлекеттік акт еді.
7. Қас дұшпан Гитлер Левитаннан неге қорықты?
Фашистік Германияның көсемі Адольф Гитлер Кеңестің дикторы Юрий Левитанды «ақпараттық майданның қаруы» деп санаған. Тіпті оны тұтқынға түсірген жағдайда дереу атуға бұйрық берген. Өйткені Левитанның әрбір үні жауынгерге жігер беріп, Гитлердің бүкіл насихатын жоққа шығаратын.
8. Жеңіс туралы ән алғашында цензурадан өтпей қалған
Бүгінгі Жеңістің символына айналған «День Победы» әні 1975 жылы алғаш жазылғанда сынға ұшыраған. Кеңес үгітшілері «іштік», «жыладық» деген тіркестерге наразы болған. Бірақ кейінірек Брежневтің өзі әнге риза болып, рұқсат берген. Осылайша ән Жеңістің жүрек үніне айналды.
9. Берілгендер бар, бірақ қаруын тастамағандар да табылды
Капитуляция актісінен кейін де неміс әскерінің кейбір бөлігі, әсіресе СС отрядтары, Кеңеске қарсылық көрсетіп, 1945 жылдың маусымына дейін берілуге көнбеген. Бұл – соғыстың қағазда тоқтағанымен, іс жүзінде созыла түскенінің дәлелі.
10. Қазақстан – майдан зауыттарының панасы
Қазақстан соғыс жылдары өндірістің резервіне айналды. 200-ден астам зауыт пен фабрика Кеңес Одағының батысынан көшіріліп, Қарағанды, Алматы, Шымкент сынды қалаларда жұмысын жалғастырды. Қазақстан тек адам емес, техникамен де майданға көмек көрсеткен.
11. Жеңістен кейін… жүрегі тоқтағандар
Архивтік деректерге сүйенсек, соғыс жаңалығы айтылған сәтте толқудан жүрегі тоқтап, қайтыс болған ардагерлер де тіркелген. Бұл – адам жанындағы үміт пен ауырлықтың шегіне жеткен сәттің көрінісі.
12. Адам тағдырын анықтаған… ДНҚ
Соғыс кезінде хабарсыз кеткен 2,5 миллион адамның тағдыры белгісіз күйде қалды. Қазіргі таңда олардың кейбірі ДНҚ арқылы ғана анықталып жатыр. Бүгінде әр беймәлім қабір – бір елдің, бір ұрпақтың жан дауысы іспетті.
Жеңіс – тек шеру емес. Ол – көзге көрінбейтін шындық, әр адамның тағдырындағы таңба. Осындай тың деректерді айту – өткенге тағзым, бүгінге сабақ.
Дайындаған
Перизат ШАЙХСЛАМҚЫЗЫ
Сурет ашық дереккөзден алынды.
Пікірлер жоқ. Бірінші болыңыз!