Әдебиет – халықтың тағдырын, оның рухани әлемін бейнелейтін айна. Ал, Сәбит Мұқановтың «Ботагөз» романы – сол айнадағы ұлы көрініс. Сондай-ақ, қазақ халқының тарихи-әлеуметтік өмірінің кең панорамасын ашатын шынайы әрі мағыналы туынды. Роман қазақ қоғамының ХХ ғасыр басындағы қиын-қыстау кезеңін, халықтың отаршылдыққа қарсы күресін және қоғамдағы түбегейлі өзгерістерді көркемдік тұрғыдан терең суреттейді. Бұл шығарма оқырманды қазақ даласының табиғатымен, халқымыздың тұрмыс-тіршілігімен, мәдениетімен және күрделі тарихи үдерістермен таныстырады. Шығармадағы басты кейіпкерлер арқылы әділдікке ұмтылу, елге деген сүйіспеншілік, адамгершілік пен күрескерлік рухы бейнеленген.
Романның басты кейіпкері – Ботагөз, әйелдің нәзіктігі мен қайсарлығының үйлесімі. Оның тағдыры – ұлттық сананың қалыптасуындағы әйел рөлін айқын көрсететін таңғажайып үлгі. Ол – тек махаббат пен отбасының ұйытқысы ғана емес, өз елінің намысы үшін күрескен қайраткер. Ботагөздің өмір жолы – жетімдіктен басталып, әділетсіздікке қарсы күреске ұласқан ауыр жол. Бірақ ол ешқашан мойымайды. Оның бейнесі арқылы Мұқанов әйел адамның рухани күшінің, әділет пен еркіндікке деген құштарлығының биіктігін көрсетеді. Бұл бейне қазақ әйелінің тарихи жүгін, сол дәуірдегі қоғамдағы орнын қайта қарауға шақырады.
Ал, Асқар – білімді, озық ойлы кейіпкер, революциялық идеяларды жақтаушы. Ол қазақ халқының ұлттық санасын оятуға тырысып, Ботагөзге сүйеу болады. Асқар мен Ботагөздің махаббаты халықтың азаттыққа деген ұмтылысының символы ретінде бейнеленген.
Сонымен қатар, шығармада әлеуметтік әділетсіздік, феодалдық таптың өз мүдделерін қорғауы, отарлық езгінің ауыртпалығы кеңінен сипатталады. Ботагөздің тағдыры арқылы қарапайым халықтың тағдыры бейнеленіп, олардың еркіндік пен әділдікке деген талпынысы көрінеді. Автордың табиғат тылсымын суреттеуі де туындыны одан әрі толғандыра түседі. Сондай-ақ, романдағы табиғат бейнелері кейіпкерлердің ішкі жан дүниесімен үйлесіп, шығарманың эмоциялық әсерін күшейтеді. Ал, автордың бай тілі, ұлттық дәстүрлер мен салт-сананы жеткізудегі шеберлігі оқырманды сол дәуірдің атмосферасына жетелейді.
Кей тұста оқиғалардың баяу дамуы, кейіпкерлердің ұзақ монологтары оқырманды жалықтыруы мүмкін. Сонымен қатар, шығармадағы кейбір идея заманауи оқырманға біршама күрделі болып көрінуі ықтимал. Алайда, бұл оның тарихи-әдеби құндылығын төмендетпейді.
Романда қазақ даласындағы байлар мен кедейлер арасындағы теңсіздік те терең бейнеленеді. Байлар мен би-болыстарды бейнелейтін Жантастар мен Тұрлығұлдар сол заманның отаршыл билікке сатылған топтарын айқын суреттейді. Олар өз билігін сақтау үшін отаршыл билікпен ымыраласып, кедейлерді қанауда. Бұл әділетсіздікке қарсы күрес романдағы кейіпкерлердің басты мақсатына айналған. Патшалық Ресейдің отаршыл саясаты қазақ халқының еркіндігін шектеп, олардың жері мен дәстүріне қол сұқты. Ботагөз бен Асқардың іс-әрекеттері – осы отаршылдыққа қарсы күрестің көрінісі. Ботагөз бен Асқардың арасындағы махаббат – тек жеке сезім ғана емес, күрестің рухани тірегі. Олар бір-біріне қолдау көрсете отырып, әділдік үшін күреседі. Ботагөз бейнесі арқылы Сәбит Мұқанов әйелдердің қоғамдағы орнын, олардың теңдікке, білімге және еркіндікке деген құқығын алға тартты.
Бүгінгі оқырман үшін «Ботагөз» – тек тарихи шығарма емес, қоғамдағы теңдік, әділет және еркіндік мәселелерін ойлануға жетелейтін маңызды туынды. Бұл роман:
Әділетсіздікке төзбейтін рухты оятады;
Әйелдердің қайсарлығын дәріптейді;
Ұлттық сана мен азаттықты қадірлеуге үйретеді.
«Ботагөз» романы – қазақ әдебиетінің інжу-маржаны. Бұл туынды арқылы біз халқымыздың күреске толы тарихын, ұлттық сананың қалыптасу жолын және әйелдердің ерлікке толы тағдырын танимыз.
Бұл кітапты оқу – әрбір оқырман үшін өз рухын тәрбиелеу, әділдік пен еркіндікке деген сенімін нығайту. Егер қазақ әдебиетінің тереңдігін сезінгіңіз келсе, Сәбит Мұқановтың «Ботагөз» романын оқудан бастаңыз. Ботагөз – әділдік пен азаттықтың символы. Асқар – жаңа заманның үні. Шығарма – халқымыздың өткеніне деген құрмет және болашаққа деген сенім.
Перизат ШАЙХСЛАМҚЫЗЫ
Сурет ашық дереккөзден алынды.
Пікірлер жоқ. Бірінші болыңыз!