«Халық ақылы орталықтарда тест тапсыруға мәжбүр болды»

Бақыт ИСМАХАНБЕТОВ:

Пандемия басталып, науқастардың алғашқы легі жазылып шыққанша аймақта,­ елдің өзге өңірлерінде де дәрілік препараттар тапшылығы болған жоқ. Төтенше жағдай режимі алынғаннан кейін жер-жердегі ахуалды ауыздықтау  мүмкін  болмады.  Сәйкесінше  дәріханалардағы  медициналық  құрал-жабдық­тар мен дәрі-дәрмек бағасы шарықтап, кейбірі қат болды. Бұрын дәрі тапшылығын көрмеген жұрт әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына ай сайын жарна төлесе де, қажетті қызметтер мен сараптама, сынамаларды ақылы түрде тапсырып, керекті дәрілерді қымбат бағада сатып алып отыр­ғанын айтып ашынды. Жасыратыны жоқ, кейбірі ауруханада жатқан жамағатының ем-домына дәрі таппай қиналды. Аталмыш инфекция жұқтырған­дардың кейбірі дәрігер тағайындауымен үй жағдайында ем қабылдады. Қоғамдық резонанс тудырған бірді-екілі сауалымызды «Әлеуметтік медициналық сақтан­дыру қоры» КЕАҚ Қызылорда облысы бойынша филиал директоры Бақыт Исмахан­бетовке  қойған  едік.

– Бақыт Торғайбайұлы, өзіңіз де хабардар боларсыз, соңғы кезде­ міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру төңірегінде мәселелер көбейді. Қазіргі кезде МӘМС қорында Қызылорда облыс­ы  бойынша  қанша  қаражат  жиналып  тұр?

– Қордың 2020 жылға арналған жалпы бюджеті 1,6 трлн теңгені­ құрайды, оның ішінде медициналық көмектің кепілдендірілген көлемі (медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі) 1 триллионнан астам теңгені, ал міндетті әлеуметтік медицинал­ық сақтандыру қорлары 570 млрд теңгені еңсеріп тұр. 2017 жылдың 1 шілдесінен бастап 2020 жылдың 1 шілдесіне­ дейін қызыл­ордалықтар Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына 10,5 млрд теңге аударды. Оның 9,2 млрд теңгесі (87,6%) жұмыс берушілердің, 1,3 млрд теңгесі жеке кәсіпкерлер мен азаматтық келісімшарт бойынша жұмыс істейтін тұлғалардың жарнасы  есебінен­.

Жалпы, қазіргі уақытта Қызылорда облысында сақтанды­рылған 611,5 мыңнан астам азаматтың 410,2 мыңы мемлекет есебіне­н міндетті медициналық сақтандыру жүйесінде сақтандырылған. Міндетті медициналық сақтандыру аясында қаражаттың бір бөлігі қайта қаралғанын атап өтемін, денсаулық сақтау министрі айтқандай, коронавирус пен пневмониямен күресуге шамамен 150 миллиард теңге қаржы жұмсалған. Бұл қаржыға пандемия кезінде тұрғындарды дәрі-дәрмекпен, ПТР тестілеумен, үйде мобильді топтар мен ауруханалардың жұмысын ескере­ отырып, кеңейтілген төсек-орынмен қамтамасыз етеді.

Бірінші транштан бастап аймаққа коронавируспен күресуге 2,4 миллиард теңге бөлінді. Осы қаражаттың ішінде бүгінгі таңда­ медициналық ұйымдарға 1,1 млрд теңге төленді. Арнайы дәрігерлердің жалақысын төлеуге бағытталған, сондай-ақ Қор филиалы есебінен 3462 ПТР зерттеу жүргізілді. Ауруханаларда дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді ескере отырып, 41598 төсек-орын қаржыландырылды. Шілде айынан бастап ауруханаларда коронави­рус және пневмониямен ауыратын науқастарды емдеу тарифтері көтерілгенін атап өткім келеді. Енді Қордан уақытша ауруханада әр төсек үшін тәуліктік өтемақы шамамен 22 мың теңгені құрайды, тәуліктік стационарда 32,2 мың теңгеден асады­, ал науқасты анестезиология, реанимация және реанимация бөлімінде емдеу үшін бір пациент үшін күніне шамамен 70 мың теңге төлейміз. Осы сандардан көрініп отырғандай, Қордың ресурс­тары қиын жағдайға тап болған денсаулық сақтау жүйесіне­ ресурстық қолдау көрсетуге мүмкіндік берді.

– Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) мен тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлемі (ТМККК) деген­  бар. Екеуін ажыратып беріңізші.

– Тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлеміне әлеуметтік маңызы бар ауруларға медициналық көмек, жедел медициналық жәрдем және санитарлық авиация, алғашқы медици­налық көмек, шұғыл стационарлық және стационарлық көмек, паллиативті көмек жатады. Кепілдендірілген медициналық көмектің көлемі барлық қазақстандықтарға, оралмандарға және тұрақты тұратын шетелдіктерге қолжетімді. Уақытша тұра­ты­н шетелдіктер басқаларға қауіп төндіретін ауруға шалдыққан жағдайда шұғыл ауруханаға жатқызылады. Сақтандырылған азаматт­ар кепілдендірілген медициналық сақтандырудан басқа міндетті медициналық сақтандыру пакетіне ие. Бұл – жоспарлы стационарлық медициналық көмек, жоғары мамандандырыл­ған медициналық көмек, амбулаториялық және стационарлық көмек  көрсету  кезінде  дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету, консультати­втік-диагностикалық  көмек, медициналық көмектің барлық сатылары. Сондай-ақ, сақтандыру пакетінде ересектерді, 18 жас­қа дейінгі балаларды профилактикалық тексерулер­, қымбат диагно­стикалық қызметтер, зертханалық зерттеулер қарас­тырылған. Міндетті шарт – тиісті жолдама немесе­  жергілікті  дәрігердің болуы. Бір сөзбен айтқанда, міндетті медициналық  сақтандыру құны төлемдер сомасынан едәуір  асып  кететін медици­налық  көмектің  барлық  түрін алуға мүмкіндік  береді.

– Қазір халықтың көкейінде «МӘМС-ке аударған қаражатты қашан пайдаланамыз, не үшін аударып отырмыз?» деген көкейкесті сауал бар. Шынында, жаппай дертке шалдығып жатқан сәтте МӘМС-ке төлем аударушылар неге тегін қызмет ала алмады? Тегін дәрілер  неге  берілмеді?

– Біріншіден, тегін дәрі-дәрмектер жергілікті дәрігердің немесе­ маманның нұсқауына сәйкес босатылады. Тегін медициналық көмек пен міндетті медициналық сақтандырудың кепілден­дірілген көлемі аясында ақысыз ұсынылатын дәрі-дәр­мектердің белгілі бір тізімі бар. Бұл тізім Қазақстан Республикасы­ Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы 29 тамыздағы №666 бұйрығында көрсетілген. Дәрі-дәрмектерді амбулаториялық негізде­ шығаруды облыста 23 медициналық ұйым жүзеге асырады. Осы тізімге сәйкес, қауымдастықта пневмонияның жеңіл және орташа ауырлығы бар ересектер үшін бірқатар дәрі-дәрмектер тегін беріледі. Сондай-ақ, пневмония, ЖРВИ үшін 18 жасқа дейінгі балаларға ақысыз дәрі-дәрмектер ұсынылады.

Жалпы, жоғарыда аталған бұйрыққа сәйкес, медициналық көмектің кепілдендірілген көлемі мен міндетті медициналық сақтандыру аясында аурудың 140 түрі 617 түрлі дәрі-дәрмектермен және 28 медициналық мақсаттағы бұйымдармен қамтамасыз­ етілген. Ал коронавирус инфекциясы бар науқастарға дәрі-дәр­мектер жұқпалы аурулар ауруханасында тегін ұсынылады.

– Біздегі мемлекеттік ауруханалар мен емханаларда жоғары техно­логиялы құрылғылардың дені бұзылып тұр. Сондықтан халық ақылы қызмет ұсынатын жеке клиникаларға баруға мәжбүр. Ондағы­ қызмет құны тым қымбат. Осы мәселе, яғни, магнитті-резонансты томография, компьютерлік томография, тесттер, рентген­ қызметтері, өзге анализ тапсыру сақтандыру қорына ақша аударып отырғандар үшін оңтайлы шешіле ме?

– Ия, бұл медициналық қызметтер міндетті медициналық сақтанд­ыру пакетіне енгізілген, яғни олар сақтандырылған азамат­тарға ақысыз негізде қолжетімді. Олар сонымен қатар азаматтардың 15 жеңілдік санатын қамтиды. Тізімді www.fms.kz  веб-сайтынан алуға болады. Осы тексерулерден өту үшін сізге тұр­ғылықты жері бойынша емдеуші дәрігердің немесе учаскелік дәрігердің дәлелді анықтамасы қажет.

Облыста 5 МРТ бар, олар көпсалалы облыстық ауруханада, облыстық балалар ауруханасында, «INVIVO», «Medium», «NOVA DIAGNOSTIC» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерінде жұмыс істеп тұр. Ал компьютерлік томография сканері 6 медициналық ұйымда орналасқан: көпсалалы облыстық аурухана, облыст­ық балалар ауруханасы, қалалық аурухана, аймақтық консуль­тативті-диагностикалық орталық және «Қазалы теміржол ауруханасы» ЖШС-да 2 компьютерлік сканер бар. Бұл медици­налық ұйымдар – медициналық сақтандыру қорына медици­налық қызметтерді ұсынушы.

– Сіздер келісімшарт жасасқан ұйымдар мемлекеттік пе, жекеменшік  пе?

– Жалпы, әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының Қызылорда облысы бойынша филиалы 57 денсаулық сақтау ұйымымен келісімшарт жасады, олардың 30-ы – (52,6%) мемлекет­тік, 27-сі – (47,4%) жекеменшік. Кепілдендірілген медициналық көмек және міндетті медициналық сақтандыру қызметін жеткізу­шілердің тізімін www.fms.kz сайтынан кез келген тұрғынның көруіне болады. Жоғарыда атап өткендей, 2020 жылы жалпы сомасы­ 59,9 млрд теңгеге келісімшарт жасалды, оның 43,3 млрд теңгесі тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі аясында, 16,6 млрд теңгесі міндетті медициналық сақтандыру қызметтеріне тиесілі.

Жыл басынан   бері   облыстағы  медициналық  ұйымдарға  32,2 млрд теңгеден астам қаражат төленді, оның 25,9 млрд теңгес­і медициналық көмектің кепілдік берілген көлеміне, 6,3 млрд теңгесі­ міндетті медициналық сақтандыру шеңберіндегі қыз­меттерге  бөлінді.

– Қорға полимеразды тізбек реакциясы (ПТР) үшін бөлінген қаражаттың толық игерілмеуі туралы не айтасыз?

– Иә, Қор ПТР тестілеуі үшін қомақты қаражат бөлді. Аймақтың стационарларын ПТР тестпен қамтамасыз етуге шамамен 60,1 млн теңге қаржы бөлінген. Оның 43,5 млн теңгесі игеріл­меген. Ал, алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсететін 21 ұйымға 153 млн теңге бөлінді. Тегін тестілеуді өткізуге тиісті орталықтар қазіргі туындаған жағдайда қауқарсыз болып отыр. Сондықтан халықтың басым бөлігі ақылы орталықтарда тест тапсыруға мәжбүр болды. «Пневмония» немесе «Covid-19» диаг­ноз­ына қарамастан пациенттер бүгінгі күні ТМККК қаражаты есебінен емделеді, яғни азаматтардың сақтандырылу мәселесі өзекті емес. Қор тарапынан қаржыландыруда өзекті мәселелер әзірге туындаған жоқ. Өйткені, ай сайын қаржы бөліп отырмыз.

– Пандемия денсаулық сақтау жүйесіне және тұтастай экономикаға әсер етті. Қордың бұдан арғы әрекеттері қандай?

– Ковид пандемиясы Қордың ғана емес, сонымен бірге әлемдег­і  және  елдегі  жоспарларды  өзгертті. Бұл  денсаулық сақтау жүйесіне елеулі соққы берді, оны жақын арада қалпына келтіру мүмкін емес. Пандемия өткен жылдың барлық жос­парларын қайта  қарауға  және  инфекциямен  күресу  үшін қолда бар ресурс­тарды  тиімді  пайдалануды  үйретті. Мәселен, ағымдағы­  жылдың  алғашқы тоқсанының қорытындысы міндетті меди­циналық сақтан­дыруды енгізудің оң нәтижесін көрсетті. Қызылорд­а облысы­нда қымбат жоғары технологиялық қыз­меттер ұсыну мен жоспарлы ауруханаға жатқызудың өсуі өткен жылмен салыс­тырғанда 17 пайызды құрады. Медици­налық оңалтуды­ң көлемі 10 пайызға артты, консультативтік-диагностикал­ық қызметтер көлемі едәуір өсті, осылайша әрбір үшінші пациент міндетті медицинал­ық сақтандыру есебінен емделді. Жоспарланған медицин­алық  көмекті  1 тамыздан  бастап­  қалпына келтіру жоспарда­ бар. Біз вирусты жеңіп, пациентте­р алдындағы орындалмағ­ан міндеттерімізді орын­даймыз деген үміт бар.

– Әңгімеңізге  рақмет!

Сұхбаттасқан  Нұрбике  ҚАЗИҚЫЗЫ