Жүрек ауруы жасарып барады

Ғалымжан  ҚУАНТАЙҰЛЫ:

Адам ағзасының ең маңызды бөлігі жүрек екенін білеміз. Ол біздің өмір сүріп, тіршілік етуімізге басты себепкер. Жалпы, жүрек адам ағзасындағы барлық қан тамырларының қанайналым жүйесінің тоқтаусыз қызметін атқарады. Сондықтан, жұдырықтай ғана жүрегіміздің саулығы бірінші кезекте өзіміз  үшін  аса  құнды  болуы  керек. Өкініштісі сол, жүрек ауруына шалдығатын науқастар жасарып барады. Себебі, қазір жастар дұрыс тамақтанбайды, адамдардың көбі жүрек-қан тамыры ауруларынан сақтану жолдарын білмейді. Осының салдарынан әлемде жыл сайын жүрек ауруынан шамамен 17 млн адам көз жұматын көрінеді. Қазақстан Еуразия аумағы елдері ішінде  жүрек аурулары бойынша алдыңғы орында десек те болады. Ал облыста жүрек ауруына байланысты ахуал қандай? Облыстық денсаулық сақтау басқармасының штаттан тыс және көпбейінді облыстық аурухананың  бас кардиологы  Ғалымжан  Қуантайұлымен жүрек аурулары жайлы әңгімелескен болатынбыз. Жалпы, адам өміріне қауіп төндіретін  жүрек-қан  тамырлары ауруларымен  күресте  кардиолог  дәрігерлерінің  еңбегі  ерен.

— Қайырлы күн! Жүрек ауруларына байланысты өңірдегі жағдайды өзіңізден білуді жөн санадық. Алғашқы сауалым, облыстағы жүрек ауруына байланысты жағдай қандай деңгейде тұр? Қанша адам жүрек ауруына шалдыққан?

— Жүрек-қан тамыр жүйесі бойынша сыр­қаттанатын 35 мыңнан аса адам дис­пан­серлік есепте тұрады. Жалпы, жүрек ауруы­на  шалдыққан науқастар саны облыс­та ғана емес, республика бойынша да аз емес. Алайда, облысымыз басқа аймақтармен салыс­тырғандағы  көрсеткіш саны аз, жасыл  аймақта  тұрмыз  деп  айтуға  болады.

— Соңғы екі жылда қанша адамға жүрек отасы жасалды? Аймақ бойынша жүрек ауыстыр­ғандар  бар ма?

—  Осы уақытқа дейін облыста 2 адамға жүрек трансплантациясы жасалды. Ал облысымыздағы жүрек-қан тамыр жүйесі сырқаттары бойынша жасалған оталардың соңғы екі жылдағы қорытындысын айтатын болсақ, аймақ бойынша жүрек коронарографиялық зерттеулер 5035 науқасқа жүргізіліп, оның ішінде 1925 науқастың коронарлы тамырына стенттеу жасалса, жүрек ырғағы бұзылысы бойынша 83 нау­қасқа электрофизиологиялық зерттеу жүргізілді. Қалған 58 адамға радиожиілік кате­тордың абляциясы (РЧА), 203 науқасқа жүрек ауруы бойынша ашық ота жасалды. Сондай-ақ, соңғы екі жыл ішінде жүректі қосымша стимулияциялауға арналған құрылғы КВД имплантациясы – 71, СРТД 20 адамға  қойылды.

— Жүрек ауруымен ауыратын жандардың жас  аралығы  қандай? Ең  жасы  нешеде?

— Жүрек ауруымен ауыратын науқастардың нақты жас аралығын атап айту қиын, өзіңіз айтқандай, жүрек ауруына шалдығатын науқастар да жасарып барады. Себебі, жүрек-қан тамыр жүйесінің өзінде өзіндік нозологиялар бойынша түрі көп. Мәселен, туабітті және жүре пайда болған жүрек ақау­лары бар. Сол себепті, адам баласы дүниеге келген сәттен бастап анықталып жатқан аурулардың болуынан нақты жас айырмашылығын  айту  қиындық  туғызады.

— Жүрек ауруына әкелетін басты себеп қандай? Энергетикалық сусынның әсерінен адам  жүрек  ауруына  шалдыға  ма?

— Жүрек ауруына әкелетін себеп өте көп. Бірақ негізгі деген себептерге тоқталып кетер болсақ, атеросклероздар (қан тамыр­лар қабырғаларына холестериндік бляшкалар жиналуы), туабітті жүрек ақау­лары, семіздік, липидтік алмасу­дың бұзылуы, эндокринді жүйе жұмысы бұзылуы, әртүрлі инфекция, физикалық активтіліктің төмендігі, стресс­тік жағдайлар, басқа да органдар жүйесі сырқаттары (қант диабеті, бүйрек аурулары, т.б.), тұқым­қуалаушылық, дұрыс тамақтанбау, энергетикалық сусындар, спирттік ішімдіктер және темекі шегу. Бұл себептердің әсері жүрек-қан тамырларының жұмысын нашар­латып, жүрек ақауына әкеліп  соқтырады.

Энергетикалық сусынның әсерінен жүрек ауруына шалдық­қан адам санын нақты айту толық мүмкін емес. Себебі, қазіргі таңда энергетикалық сусынды қолданатын адам өте көп. Бірақ олардың көбі уақытында жергілікті емханаға барып қаралып, диаг­ностикалық зерттеулерден өтпейді.  Соның салдарынан жүрек-қан тамырының асқынған стадия­ларына жеткен кезде барып, қаралып ем іздеп жатады. Айта кететін жайт, өзімнің прак­тикамда энергетикалық сусын­ның әсерінен жүрек  жеткіліксіздігінің ауыр ағымы­на шалдыққа 3 науқас болды. Олардың біреуі 21-де, екіншісі – 32 жаста. Олар энергетикалық сусынға тәуелділіктен күніне 2-3 құтыдан (банка) 3 жыл көлемінде қабыл­дап келген. Бірақ уақытында диагнос­тикалық зерттеулерден өтпеуінен жүрек жеткіліксіздігінің ауыр ағымында келіп, ем алған болатын. Өкініштісі сол, қабылдаған емдік шараларына қарамастан арты өлімге әкеліп соқтырды. Сондықтан, қазіргі күні қандай тағам мен сусын болсын құрамына қарап  пайдаланған  жөн.

— Инфарктің басты белгісін айтыңызшы. Алғашқы  көмекті  қалай  көрсетуге  болады?

— Инфарктің басты белгілері – кеу­де тұсының ауырсынуы 20-30 минут ұзақ­тыққа дейін созылуы, кейде эпигас­трий аймағынан бастап мазалауы, ауырлық сезімі, ауырсыну жауырынға және сол қолға, мойын жаққа дейін берілуі, көбіне сол қолы ұюы, ентігу, дем алысының қиындығы, тез шаршағыштық, физикалық күштемеде күшеюі, салқын қара терге түсуі, үрей, қорқыныш шағымдары. Егер бұл аталған шағымдар сізде ауруханадан немесе емханадан тыс аймақта, үй жағ­дайында  анықталса, дереу бірінші жедел жәрдем көмегіне хабарлау керек. Әрі қарай жедел жәрдем көмегі келгенше науқасты тыныштандырып, төсек орнына жатқызу, басын көтеріп, жабық терезелерді ашу, таза ауаның келуін қадағалау, үстіндегі денесін қысып тұратын киімдерін шешу, аспирин дәрісінің 1 түйірін немесе нитроглицерин дәрісін беру (егер де дәріге аллергиясы болмаған жағдайда ғана) керек. Ауырсыну байқалғанда тілдің астына осы дәрілерді қойса, тамырларды  кеңейтетін  әсер  береді.

— Жүрек ауруының түрлеріне тоқталсаңыз. Өңірде  жүрек ауруының қай түріне науқастар  көп  шалдығады?

— Жүрек ауруының нозологиясы бойынша түрі өте көп. Соның ішінде аймақ бо­йынша жиі қайталанатын жүрек ауруларын атап айтатын болсақ, жүректің ишемиялық аурулары, тұрақсыз стенокардия, созыл­малы жүрек жеткіліксіздігі, жүрек ырғағының және өткізгіштігінің бұзылыстары, артериальды гипертензия және әртүрлі генез­ді  кардиомиопатиялар.

— Аурухана бойынша жүрек отасына арнал­ған аппарат-құрылғылар толыққанды қамтылған ба? Қандай құрылғылар  жетіс­пейді?

— Ауруханамыз жүрек отасын жасау­ға арнал­ған аппарат-құрылғылармен жеткі­лікті көлемде қамтамасыз етілген.  Қосымша жетіспеген, маңызды деген құрылғылар әр жылдық қорытынды есепте көрсетіліп, талқыланып, толықтырылып отырады. Жылда жаңа үлгіге сай отаға арналған кемі 1-2 аппарат-құрылғыларымен қамтамасыз етілеміз десек болады. Сондай-ақ, нау­қастарға арналған кордиохирургия бөл­ме­лері де талапқа сай өзгертіліп отырады. Осыған байланысты жыл сайын уақытылы медтехниктер мен инженерлер құрыл­ғылардың жұмысын тексеріп, бақылап отыра­ды.

— Жүрек саулығын сақтауға қандай кеңес бересіз?

— Негізі жүректің саулығын ғана емес, денсаулықтың саулығын сақтау үшін қара­пайым бірнеше кеңес айтар едім. Ең маңыз­дысы, спорт – денсаулық  кепілі. Спорттық жүріспен күніне кем дегенде 5-7 мың қадам жаяу жүру керек. Себебі жүректе коронарлы тамырлардан бөлек, коллатеральды (жанама) тамырлар қан айналымы жұмыс істейді. Ол жас ағзада ұйықтап жатқанымен, біз көп жүрген сайын коллатеральды желіні шынықтыра түсеміз. Егер негізгі тамырға соққы түссе, коллатеральды желі іске қосы­лып, зақымданған аймақ­қа қан жібереді. Келесі кезекте, темекі қабыл­дайтындарға тастауға кеңес беремін. Өйткені, ондағы никотин микроайналым арна­сындағы майда тамырларды зақымдап, жүректің тарылуы­на әкеліп соғады. Энергетикалық сусындар және еліктеткіш ішімдік (алкоголь) зияны темекіден де күшті. Уы қанға тез сіңіп, ағзаға тез таралады. Жүрек пен қантамырлар жұмысын бұзады. Қантамырлар қабырғасының серпінділігі аза­йып, осал болады. Жүрек жұмысының толық қалыпты жұмысына кедергі жасайды. Әрі қарай күнделікті қарапайым тұрмыста қолданатын жеміс-жидек, көкөніс, дәнді дақылдарды көптеп тұтынып, тұз бен қант, шекерді  барынша  азайтқан  жөн.

— Әңгімеңізге  көп  рақмет!

Сұхбаттасқан

Оразкүл  ТЕМІРҒАЛИ