Қазақстанның кең-байтақ даласы тек көз тартар табиғи сұлулығымен ғана емес, сан ғасырлық құпиясын бүккен жер асты мекендерімен де ерекшеленеді. Біздің жеріміздегі үңгірлер – табиғаттың ғажайып туындысы ғана емес, тарихи һәм мәдени маңызы зор қасиетті орындар. Ғалымдар мен зерттеушілер бұл үңгірлердің пайда болу себептері мен олардың адамзат тарихындағы орнын анықтау үшін ұзақ жылдар бойы зерттеу жүргізіп келеді. Ендеше жер астындағы жұмбақ мекендерімен танысайық.
Ақмешіт үңгірі. Ежелгі қоныс
Қарағанды облысының Ұлытау ауданында орналасқан Ақмешіт үңгірі – тек геологиялық құбылыс ғана емес, халық арасында ерекше қасиетке ие киелі орын. Үңгірдің атауы ішкі қабырғаларының аппақ түсті болуымен байланысты. Жергілікті аңыздарға сенсек, бұл үңгір кезінде әулиелердің құлшылық ететін мекені болған. Зерттеушілердің пікірінше, үңгір шамамен 150 метрге созылып, биіктігі 30 метрге дейін жетеді. Археологиялық қазбалар барысында мұнда көне дәуірлерге тән құрал-саймандар табылған. Бұл оның ежелгі адамдар қоныстанған орын екенін көрсетеді.
Қоңыр әулие үңгірі – табиғаттың таңғажайып мұрасы
«Қолыңды суға тигізіп, бетіңді сипасаң, тілегің орындалады» деген аңыз кең таралған Баянауыл өңіріндегі Қоңыр әулие үңгірі – ел арасында қасиетті саналатын орындардың бірі. Оның ішінде шағын су көзі бар. Халық арасында «осы суға қолыңды тигізіп, бетіңді сипасаң, тілегің орындалады» деген сенім бар. Бұл үңгірдің ерекше микроклиматы оның ішкі ылғалдылығын сақтап тұрады. Зерттеулерге сүйенсек, бұл үңгір тек табиғи процестер нәтижесінде пайда болған. Бірақ мұнда ежелгі адамдардың мекендегенін дәлелдейтін археологиялық артефактілер де кездескен.
Иманқара үңгірі – тарих пен табиғаттың керемет үйлесімі
Атырау облысында орналасқан Иманқара үңгірі карстабразиялы үңгірлердің бірі саналады. Геологтар бұл үңгірдің әктас, бор және гипстен тұратынын айтады. Табиғи процестердің нәтижесінде бұл үңгір мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан. Археологиялық деректерге сүйенсек, Иманқара үңгірінен көне дәуірге жататын қыш ыдыстар, найзаның ұштары және басқа да артефактілер табылған. Бұл оның адамзат баласы үшін маңызды орын болғанын дәлелдейді.
Қазақ ханының ізі қалған мекен
Көкшетау өңірінде орналасқан Кенесары үңгірі – қазақтың соңғы ханы Кенесары Қасымұлына қатысты тарихи орындардың бірі. Үңгірдің құрылымы киіз үйге ұқсас болып келеді, ал төбесінде түтін шығатын шеңбер тәрізді саңылауы бар. Диаметрі 5-6 метрге дейін жететін бұл үңгір Кенесары сарбаздарының баспанасы болған деседі. Зерттеушілер үңгір маңынан түрлі археологиялық жәдігер тапқан. Бұл қазақ батырларының осы мекенде паналағанының тағы бір айғағы іспетті.
Мезгілге бағынбаған мұз құрсауындағы мекен
Шынтүрген мұзды үңгірі – Жетісудың керемет көріністерінің бірі. Ғалымдардың зерттеулеріне сәйкес, бұл үңгірдің ішіндегі мұз қабаттары жыл бойы өзгеріссіз сақталады. Мұндай үңгірлер табиғи тоңдану процесінің нәтижесінде пайда болады. Кейбір дерекке сүйенсек, үңгірдің мұзы бірнеше мың жыл бойы ерімеген. Бұл оның ғаламдық климаттың өзгерістеріне қарсы тұра алатын ерекше геологиялық нысан екенін көрсетеді.
Қараүңгір – тас дәуірінің аманаты
Түркістан өлкесіндегі ең көне үңгірлердің бірі. Ғалымдар бұл үңгірдің маңайынан тас дәуіріне жататын құрал-жабдықтарды тапқан. Археологтардың пайымдауынша, бұл үңгірді ежелгі адамдар баспана ретінде пайдаланған. Оның құрылымы күрделі әрі бірнеше бөліктен тұрады. Қазба жұмыстары барысында үңгірдің ішінен жануарлардың сүйектері мен көне қыш ыдыстар да табылған.
Қорыта келе, тарих пен табиғаттың үйлесім тапқан керемет туындылары бүгінде бізге бұрынғылардың, оның ішінде әуелгі адамзаттың заманынан үн қатады. Олардың әрқайсысы өзіндік ерекшеліктерімен құнды. Кейбірі киелі орын ретінде танылса, енді бірі тарихи жәдігерлерге толы. Ғалымдар мен зерттеушілер бұл үңгірлердің сырын ашу үшін әлі де талай еңбектенбек. Ал біз үшін бұл үңгірлер ата-бабаларымыздың өткенінен сыр шертетін ерекше мұралар болып қала бермек.
Сурет ашық дереккөзден алынды.
Пікірлер жоқ. Бірінші болыңыз!