Қуат ҚҰРМАНҒАЗИЕВ,
ПҚҚР компаниясы жобалар және
есеп беру бөлімінің топ жетекшісі:
Биыл ПҚҚР «Құмкөл» кен орнын өнеркәсіптік мақсатта пайдаланудың басталғанына 35 жыл толды. Осы жылдар ішінде аталмыш кен орны елімізде ғана емес бірқатар мемлекеттер арасында да жоғары беделге ие болды. Әрине, мұның барлығында басшылармен қоса қарапайым қызметкер, жұмысшы, мұнайшылардың да еңбегі өте зор. Қызметте дамудың даңғыл жолынан өткен еңбекқор қызметкерлер Мұнай және газ саласы қызметкерлерінің күніне орай арнайы марапатталған болатын.
Солардың бірі – Қуат Құрманғазиев. Ол ПҚҚР компаниясында жобалар және есеп беру бөлімінің топ жетекшісі қызметін атқарады. Қазақ химия-технологиялық институтында «Инженер-химик-технолог», Қорқыт ата атындағы Қызылорда гуманитарлық университетінде «Тау-кен инженері, мұнайшы» мамандықтарын игеріп шыққан. Отыз жылға жуық уақыттан бері осы компанияда білікті маман ретінде үздіксіз қызмет етіп келеді. Біз Қуат Нысанбайұлымен қызметтегі жүріп өткен жолы мен тәжірибесі жөнінде әңгімелескен едік. Болашақ мұнайшы болам деген мамандарға үлгі болады деген үміттеміз.
– Қуат аға, компания енді ғана құрылып, нарыққа қадам жасаған сәттен бастап осында үздіксіз қызмет етіп келесіз. 30 жыл деген аз уақыт емес. Қызметке орналасқан жылдардағы естеліктеріңізбен бөліссеңіз…
– Ізашарлар жұмысты «нөлдік» позициядан, жыл бойы соққан желмен көмкерілген шөл далада бастады. Жаңа сала құрылысының басында негізінен Маңғыстау облысынан тартылған мұнай саласында тәжірибесі бар құрылысшылар, инженер-мұнайшылар, басшылар тұрды. Алғашында жұмысшыларды кен орнына «АН-2» ұшақтарымен жеткізетін. Бірақ мен азаматтық тікұшақтардың көмегімен вахтаға ауыстыру (15 күнге созылатын) жүргізілген кезеңінде болдым. Кейде қызметкерлерді жеткізу үшін ұшақ тапшылығы да сезілетін. Ол кезде тегіс, асфальт жолдар болмағандықтан, дала мен жолсыз жерлерде, орлар мен соқпалардың бойымен, шаң мен қараңғыда 8-12 сағатта қажетті жерімізге жетіп тұрдық. Салыстыру мақсатында айтатын болсақ, қазір Қызылордадан Құмкөлге асфальт жолмен баруға 2 сағаттан аз уақыт кетеді.
Мен компанияда 1994 жылы жұмыс істей бастадым. Ол кезде компания «Оңтүстікқазмұнайгаз» ӨБ деп аталып, Қазақстан тарапынан басқарылған. Сол уақытта мұнай өндіру процесі басталып, бірақ өндірістік қуаттарды одан әрі дамыту, кеңейту және ұлғайту бойынша құрылыс жұмыстары әлі де жалғасып жатты. Әрбір азды-көпті үлкен өндіріс объектілерінің немесе цехтардың жанында орналасқан шағын асхана вагондары есімде. Далалық асханалар жұмысшылардың көп санына әрең қызмет көрсетіп үлгерді. Өйткені, сол кезде негізгі цехтардағы жұмысшылардың жеке қызметкерлер құрамымен қатар, мердігерлік ұйымдардың көптеген қызметкерлері де тамақ ішуге келетін. Бір қуантарлығы, сол шектеулі және барынша аз тұрмыстық жағдайларда аспаздар біздің қатал тұрмысымызды дәмді, үйдегідей жасалған нағыз тағамдармен көркейтіп отырды.
1996 жылы «Оңтүстікқазмұнайгаз» компаниясын канадалық компания сатып алып, атауы «Харрикейн Құмкөл Мұнай» болып өзгертілді. Содан кейін кәсіпорынның қарқынды дамуының жаңа кезеңі басталды. Шетелдік иесі жергілікті жұмысшылардың әділ талаптарын ескеруден бастап, осылайша «Оңтүстікмұнайгаз» АҚ-ның көп айлардағы жалақы қарызын өтеді. Алдағы уақытта жалақыны төлеу уақытымен қатаң ұйымдастырылды. Компания өз инвестициялық міндеттемелерін орындауға кірісті. Біз, қазақстандық қызметкерлер құрамы, осындай өзгерістердің куәгерлері ретінде «шетелдік» басқарудың пайдалы жаңалықтарына таң қала беретінбіз. Жаңа басшылармен бірге өндірістегі ұйымдастыру және өзара әрекеттесу принциптерін басқаша түсіне бастадық. Мұнай өндіруге жаңа технологиялық жабдықты, материалдарды, жаңа технологияларды енгізу қарқын алды. Компания технологиялық жабдықты жаңарту, дайындау және тасымалдау жүйесін жаңғырту және өткізу қабілетін кеңейту жұмыстарын бастады. Шетелдік жабдық пен технологияларды қолдану арқылы бірқатар жаңа технологиялық объектілер салынып, жаңа мұнай өндіру жерлерін игеру, көлік қатынас жолдарын салу және т.б. бойынша жұмыстар басталды.
Әлеуметтік және тұрмыстық тұрғыдан да бәрі тез өзгере бастады. Шағын, шашыраңқы жатқан жергілікті асханалардың орнына заманауи жарақтануы, жаңа жабдығы, жиһаздары бар орталықтандырылған үлкен асханалар салына бастады. Қызмет көрсету үшін шетелдік қызметкерлер қатысқан мамандандырылған мердігерлік ұйым тартылды. Кен орнындағы тамақтану айтарлықтай жақсарды, бұрын біз күнделікті мәзірдің мұндай молшылығын елестете алмадық. Үстелде жемістер, көкөністер, сусындар және өзіміздің алуан түрлі аспаздық өнімдеріміз пайда болды. Өмір сүру жағдайы, әлеуметтік және мәдени тұрмыс та айтарлықтай жақсарды. Еңбек қауіпсіздігі техникасы бойынша жоғары талаптар қойылып, сәйкесінше олардың сақталуына жағдай жасалды, құралдар мен арнайы киім жаңартылып, жұмыскерлерді өндірістік ортаның қауіпті және зиянды әсерінен қорғау процедуралары енгізілді. Нәтижесінде компания кейіннен бірнеше рет «ең үздік қауіпсіз кәсіпорын» деп танылды. Қызметкерлерге қамқорлық жасау компанияның негізгі басымдығына айналды. Қызметкерлерге тегін тағылымдамадан өтуге және оқуға, ал компания қызметкерлерінің студент балаларына оқу және практикадан өтуге кең мүмкіндіктер берілді.
Сол кезде «ПетроҚазақстан» компаниясы қызметкерінің жаңа бейнесі қалыптаса бастады деуге болады. Заманауи өндірістік мәдениетті меңгерген, өзінің болашағына, ұрпағының келешегіне сенімді мұнайшы маман үшін «ПетроҚазақстан» компаниясында жұмыс істеу өте беделді бола бастады.
– Компанияның 35 жылдық мерейтойы қарсаңында сіз жоғары марапаттардың иегері болдыңыз, шын жүректен құттықтаймыз! Қызмет барысында атқарған қандай жобаны барынша мақтан тұтасыз?
– 35 жылдық жемісті қызмет кезеңінде компания әртүрлі бағытта көптеген маңызды жобаларды жүзеге асырды. Уақытылы әрі стратегиялық маңызды шешім болған ең жарқын жобалардың ішінде ілеспе газды кәдеге жарату бағдарламасын атауға болады. ҚР «Мұнай туралы» Заңы аясында ілеспе және табиғи газды жағуға тыйым салатын заңнамалық нормалар шығарылғанға дейін «ПетроҚазақстан» компаниясының газды ұтымды пайдаланудың негізін қалағанын атап өткен жөн. Біздің осындай бірінші жобамыз Арысқұм кен орнындағы газды қабатқа айдау бойынша газ компрессорлық станцияларының құрылысы болды. Басқа газды кәдеге жарату объектілерімен қатар Құмкөлде жобалық қуаты 102 МВт құрайтын ірі өндіріс объектісі болып табылатын газ турбиналық электр станциясының (ГТЭС) құрылысы ерекше көзге түседі. Қазіргі уақытта салынған кенішішілік және кенаралық газ құбырлары жүйесі кен орындарында өндірілген барлық бос газ ресурстарын онда орналасқан газ турбиналық станциялары (ГТС) бар орталық газ қондырғысына (ОГҚ) жіберуге мүмкіндік береді. Осылайша, біз бүгін электр қуатын өзіміз өндіріп, қолданыстағы кен орындарды қажетті қуатпен қамтамасыз етіп жатырмыз.
Құмкөл ГТС-та ауа электр беру желілері (ЭБЖ) арқылы өндірілген электр энергиясы Құмкөл, Оңтүстік Құмкөл, Шығыс Құмкөл, Солтүстік Нұралы, Қызылқия, Арысқұм, Оңтүстік-Батыс Қарабұлақ, Қарабұлақ, сондай-ақ Солтүстік-Батыс Қызылқия («Көлжан» ЖШС) кен орындарында орналасқан ПҚҚР компаниясының өндірістік және шаруашылық-тұрмыстық объектілеріне жіберіледі. Газды кәдеге жарату бағдарламаларын табысты іске асыру газды негізсіз жағу және соған байланысты заңнамалық нормаларды бұзу саласындағы өте нәзік экологиялық талаптарды толығымен орындауға мүмкіндік берді. Сонымен қатар ол қауіпсіздік пен өндіріс тиімділігінің бірқатар мәселелерін шешіп, тұтастай алғанда компанияның орналасуына оң әсер етті.
– Сізге кәсіби тұрғыдан қалыптасуыңызға не көмектесті? Кәсібіңізде тәлімгерлеріңіз, ұстаздарыңыз болды ма?
– Жұмысымды Құмкөлдегі химиялық зертханада лаборант болып бастадым. Алған білімнің арқасында дағдылардың болғанына қарамастан, барлық жерде үйренуді қажет ететін қыр-сырлары бар. Ол кезде тәжірибелі мамандар аз еді, ал ол кезде біздің ерекше қызметімізде олар мүлде кездеспейтін. Сондықтан өз тәжірибеме сүйеніп, бәрін меңгеруім керек болды. Зертхана меңгерушісі Әбілқасым Сейтімов және әріптестермен барлық қиыншылықтарды сәтті жеңдік. 2003 жылы мені Мұнай өндіруді есепке алу бөлімінің менеджері Хамза Шуриев байқап, қалалық кеңсеге жұмысқа шақырды. Қаладағы жұмыс компанияның өндірістік процестері туралы көзқарасымды кеңейтіп, әртүрлі аспектілерге қатысуды, сонымен қатар көптеген департаменттермен өзара әрекеттесуді талап етті. Онда әртүрлі деңгейдегі мамандар мен басшылардан тәжірибе жинақтадым. Маған ерекше әсер еткендердің арасынан Уилл Сонляйтнер, Жалғас Ағыманов, Генри Вольски, Құрманғазы Асанов сынды кәсіпқойларды ерекше атап өтуге болады. Өндіру департаментінің қызметінде көп нәрсе бүкіл ұжымның жақсы үйлестірілген жұмысына байланысты және мен әріптестеріме алғыс айтамын, біз бірлесіп шешілмейтіндей көрінетін міндеттердің оң шешімдеріне әлі де қол жеткізіп келеміз.
– Өткен отыз бес жылдағы қай оқиғаны компания үшін маңызды деп санайсыз?
– Компанияда көптеген теріс және оң сәттері болды. 2000 жылы мұнай өндіруші «Харрикейн Құмкөл Мұнай» компаниясының Шымкент мұнай өңдеу зауытын («Шымкентнефтеоргсинтез») сатып алуын өте маңызды деп есептеймін. Бұл мұнай бағасының 1997 жылдың қазан айында американдық WTI барреліне 22 доллардан 1998 жылдың желтоқсан айында 11 долларға дейін тарихтағы ең күшті төмендеуімен байланысты туындаған және басқа мәселелермен байланысты көптеген проблемаларды шешуге мүмкіндік берді.
Біріктіруден кейінгі келесі жылы, яғни 2001 жылы бес жылдық мерейтойы қарсаңында «Харрикейн Құмкөл Мұнай» компаниясы мұнай өндірудің ең жоғары деңгейлерінің бірін атап өтті – тәулігіне 115748 баррель мұнай өндірілді! Осы кезеңде компания Қазақстандағы тау-кен өндіруші компаниялардың көлемі бойынша төртінші орынға көтерілді.
– Қазір компанияға келешекте сіздің орныңызды басатын мұнайшылардың жас буыны келіп жатыр. Сіздің ойыңызша, олар несімен ерекшеленеді? Кәсіби маман ретінде жастарға қандай ақыл-кеңес берер едіңіз?
– Күрделі өндірістік жабдықты пайдалану мамандарға жоғары талаптар қойып, мұнайшылардың жас ұрпағының мол теориялық біліммен келетіні қуантады. Жас мамандар – бұл, ең алдымен, біздің жетілдіріліп, ілгерілеуге деген үмітіміз. Шын мәнінде де, олар әртүрлі бағдарламалық құралдарды өте шебер қолданады. Олар амбицияға толы, мінез-құлық модельдерінде де, көптеген ескірген процедуралар мен ережелерде де ескірген шаблондарды оңай бұзуға дайын деген мағынада батыл. Бірақ, ең бастысы, мен олардың артында серпіліске және компания қызметін тактикалық және техника-технологиялық стратегиялық жоспар тұрғысынан жақсартуға үміт қалдырамын. Біздің жаңа ұрпақ бізге жемісті де табысты дамудың жаңа жолын көрсетуге міндетті.
– Отбасыңыздан, туған-туыстарыңыздан жолыңызды қуғандар бар ма?
– Ұлым мұнай компаниясында жұмыс істеді. Алайда ол заң саласында көбірек жұмыс істеді. Сондықтан мен «мұнайшылар әулетіміз» деп айта алмаймын. Бірақ біздің компанияда нағыз мұнайшылар әулеттерінің бір емес, бірнеше ұрпағы қалыптасып, бүгінгі күнге дейін еңбек етіп келе жатқанын білемін.
– Әңгімеңізге рақмет!
Әңгімелескен
Әйгерім НАЖМАДИНҚЫЗЫ
Пікірлер жоқ. Бірінші болыңыз!