Бақберген ДОСМАНБЕТОВ: Баянды бақыттың баспалдағы оңай қаланбайды

Бақберген  ДОСМАНБЕТОВ, 

мемлекет  және  қоғам  қайраткері:

Мемлекет  және  қоғам  қайраткері, ҰҒА  академигі, экономика  ғылымдарының  докторы, «Болашақ» университетінің  құрылтайшысы Бақберген  Досманбетов  биыл 80  жасқа  толып  отыр. Сонымен қатар  «Болашақ»  университетінің  құрылғанына – 30  жыл.

Осыған  орай  ағамен  арнайы жолығып,  түрлі  тақырып  төңірегінде  емен-жарқын әңгімелескен  едік.  Ағамыз  сексеннің  сеңгіріне  шықса  да, ойы  жинақы, сөзі  нық. Сұхбат барысында кей  сауалға  ұзақ үнсіз ойланып  жауап  берсе, енді  бір сұраққа  тереңінен  толғанып  тіл қатты.  Сұхбаттың  сүбелі  жері  мен сүре  ойлар  тоғысқан  тұсы  көп-ақ.

ДИІРМЕНТӨБЕДЕ  ДҮНИЕГЕ  КЕЛДІМ

– Аға, әңгіме әлқиссасын өзіңіз туын қадап, қоныс қылған өлкеден бастасақ. Сіз туған  ауылдың  жағдайы  қалай?

– Мен туған ауыл – Қармақшы ауданына қарасты Диірментөбе деген аядай ғана станса. Сол кішкене жерде дүниеге келдік. Сондағы қазақы қариялардың құндылықтарын бойымызға сіңірдік. Сонда тәлім алып жетілдік. Ол жерде бар болғаны он бес шақты үй бар. Бірге аралас-құралас өмір сүрдік. Алақандай ауылда береке-бірлікте араластық. Бала күнімізде  осы  кішкентай  ғана  ауылды үлкен  қалалардан  кем көрмейміз. Қазір де солай. Олармен салыстырмаймын. Туған  жерімді  мақтан  тұтамын.

– Бала кездегі қызықты сәттер есіңізде ме? Айта  отырсаңыз.

– Біздің балалық шақ елдің еңсесі төмен, жоқ-жітік кезбен пара-пар уақыт­қа келді. Алайда бала күнгі қызық­ты сәттер, ауылдағы  боямасыз  шынайы шақтар күні бүгінге дейін көз алдымда қаттаулы. Ол кездерде барлық пойыз біздің Диірмен­төбеге тоқтамай өтпейтін еді. Ауы­лымыздың үлкендігінен емес, пойыздарға су құйып алу үшін аялдайтын. Төретамға бір тоқтап, одан Қорқыт стансасына аялдап, сосын біздің Диірментөбеге келіп, әр елу шақырым са­йын су құйып жүретін. Бұлар – паравоз, қазіргілер тепловоз. Оларға ешқандай су да керегі  жоқ, қанша шақырымға болсын жол жүріп кете береді. Сол уақытта бала кезіміз. Мектепке барамыз ба, бармаймыз ба, есімде қалмапты. Әйтеуір білетінім, барлық пойыз су  алуға келгенін қызық­тап  күтеміз. Қазір №55, 17, 85 пойыз келе­ді деп жолын тосып жүреміз. Бірімізде бас киім жоқ, бірімізде – көне аяқкиім. Шешелеріміз айран, сүзбе, сүттерін сатып тұрады. Біздер 10 тиыннан пирожки сатамыз. Онда да асып кетсе, бесеуін сатамыз. Олар, жаңа айтқанымдай, су құюға бола тоқтайды. Біздің әке-шешеміздің дүния­сына емес. Сөйтіп өмір сүрдік. Ауылда төрт класс қана оқытады. Қалғанын Қармақшыдағы интернатта оқып жалғас­тырдым. Аядай бөлмеде 40-50 бала жатып оқыдық. Бала кезде талай қызықты сәттер­ді  бастан  өткердік. Соның бәрі бүгін­де  тәтті  естелік болып ойға оралады. Сол 50-жылдары интернатта сабақ берген апайларымыз бізге білім мен тәрбие дәнін бойымызға сіңіре білді. Бір күні апайларымыз «Өскенде кім қай мамандық иесі болады? Армандарыңды айтыңдар» деді. Біреуі «Қызылордаға жоғары оқуға түсемін» деді. Енді біреуі басқа арманын айтып жатыр. Мен «Москваға барып оқимын!» дедім. Сосын қасымдағы балалардың бәрі ду күлді. «Москва қайтеді сені?» деп. Содан апайым: «Міне, арман деген осындай болады. Бақберген – өте талантты бала. Оған күмән келтірмеңдер. Ол көздеген арманына жете алады. Өйткені оның  арманы  асқақ  әрі  шынайы»  деді.

Айтса айтқандай, Москваға оқуға түстім. Екінші курста әскерге алып кетті. Сөйтіп Минскіден бір-ақ шықтым. Онда бірде-бір  қазақ  жоқ. Сол қалада  жүріп сегіз   ай  бойы сержант оқуын оқыдым. Москвада  жүргенімде  студенттерден естігенім, әскерде не сұраса  да, білемін деп айта бер дегенді көңіліме сақтап алғанмын. Содан командирім не сұраса да, я деп жауап беремін. Оның үстіне барғандардың жартысы – мен қатарлы  жас  жігіттер. Сөйтіп әскери борышымды аяқтап, қайта  оқуымды  жалғастырып, толық  бітіріп  шықтым.

Ауылға келіп, «ПМК-12» мекемесіне жұмысқа орналастым. Титовтан төрт бөлмелі үй алып, бауырларыммен бірге тұрдым. Кейін қала әкімі қызметін атқардым. Сөйтіп жүргенде сенатқа депутаттыққа сайлауға түсіп, сенатор атандым. Сенат қабырғасында он екі жыл депутат болып, хал-қадірімізше ел дамуына үлесімді тигіз­дім. Сосын ойлана келе ғылым жолына бет бұрдым. Міне, мұның барлығы ауылда бойға сіңген қасиеттің негізі  деп  ойлаймын.

«СЕНДЕР  ОСЫ  БӨЛІНЕСІҢДЕР  ДЕ ЖҮРЕСІҢДЕР»

– Шыңғыс Айтматовтың «Ғасырдан да ұзақ түн» шығармасында туған жеріңіз Диірментөбені  оқып,  жазушымен әңгімелескен  екенсіз.  Сол  жөнінде  айтып  берсеңіз.

– Дұрыс айтасың, айналайын. Ол кісімен екі мәрте жолықтым. Алғашында пойызда кездестім. Диірментөбеден Қызылордаға келе жатқан кезім. Бір станцияға тоқтап, жұрт түсіп жатты. Бір кезде сол кісіні көріп қалып, ұқсатқан шығармын деп ойландым. Мен ол кезде Москвада студентпін. Ауылда жазғы каникулда жүрген кезім. Содан біреудің «ана вагонда Шыңғыс Айтматов отыр» дегенін құлағым шалып қалды да, дереу іздеп бардым. «Ассалаумағалайкүм!» деп сәлем бердім. Жылышыраймен сәлемдесті. «Аға, мен Қызылорданың адамымын, қазақпын» дедім. Бетіме жайлап  қарап алды да «Сендер осы бөлінесіңдер де  жүресіңдер. Қырғыз, қазақ бір туған деген сөз бар» деді маған. «Иә, біз бауыр­лас халықпыз ғой, рас. Мен жай облысымды, ұлтымды айтып жатқаным ғой» деп сөзімнің жігін жатқызып, көңілін басып айтып жатырмын. Екінші мәрте Брюссельде де кездестім. Жолым түскен соң ағамызға сәлем бердім. Әңгіме арасында көкейде жүрген сауалдарымды қо­йып үлгердім. «Шыңғыс аға, «Боранды бекет» атты  кітабыңыздың  желісін қайдан алдыңыз? Себе­бі сондағы табиғат мен адамдар тағдыры менің туған ауылым Диірментөбеге ұқсайды екен»  дедім күлімсіріп. Жазушы сәлден кейін асықпай  әңгімесін  бастады.

«Жетпісінші жылдар болса керек-ті. Мен «Қырғызстан» пойызымен Мәскеу жақтан келе  жаттым. Қазалы стансасынан кәдімгі бізде киетін ақ қалпақтың етегін қайырған, кескін-келбеті қырғызға келетін қария вагон­ға мінді. Іште жайғасатын артық орын болмағасын шалды қасыма шақырып шай бердім де, елдің амандығын сұрадым. Сөйтсем қария өмірде көргені мен түйгенін қатар ұстаған көше­лі кісінің өзі болып шықты. Даланың ақылманы кәдімгі. Төретам стансасынан түседі екен. Әңгіме орайында ата-бабасының мәңгілік мекені әскерилердің қоршауында, аяқ астында қалғанын айтты. Міне, сол шал бір жарым сағат ішінде маған «Боранды бекет» романының жалпы желісін айтып берді. Ал мәңгүрт туралы аңызды Қырғызстанда жүріп естідім. Қара нар да, боранды бекет те, жолшыны айналдырған түлкі де, Найман ана бейіті де – шалдың дерегі. Егер ғайыптан кездескен қария Диірментөбенің адамы болса, «Боранды бекетті» менің ауылым деп иемдене беруіңе  болады»  деді.

«Боранды бекетті» біздің ауыл ма деп емек­сіп қалғаным, сол замандағы адам тағдыры бір-бірінің көшірмесіндей ұқсас еді. Мұң мен қайғының арғы атасы ұқсас қой. Мен солай ойлаймын. Бұл тарихи сәттер менің жүрегімде әлі күнге дейін  тәтті естелік болып сақтаулы тұр.

– Енді отбасылық жағдайға ойыссақ. Өмірлік жұбайыңызбен таныстығыңыздың өзіндік тари­хы бар екен. Сол күндердің естелігімен бөліссеңіз…

– Жұбайыммен 54 жыл тату-тәтті бірге ғұмыр кештік. Төрт ұлдың ата-анасы атандық. Тағдыр жолы бізге үлкен тарту жасады. Құдайға тәубе айтамын. Тағдырдың  біз күтпеген тосынсыйы көп болды. Сондай бір керемет, жаймашуақ күні Зейнегүлмен танысудың сәті түсті. Мен болашақ жарым тұратын көше мен үйді әскерде де жүрегімде үш жыл сақтағанмын. Қызметім ұнады ма, ол жағын білмедім. Әскери басшыларым үш жылда үш рет демалыс беріп, елге келіп қайттым. Сондай сәттерде міндетті түрде Қызылордаға соғамын. Мұнда менің бірге оқыған досым Нұрхан бар. Сол күні күріш орағынан  көңілді оралған екен. Қайтар жолда облаткомның  біраз  қызымен бірге келіпті. Соның  ішінде Зейнекүл деген қызда сөмкесі кетіп қалыпты. «Давай, екеуміз барып  сол  сөмкені  алып   қайтайық»   деді.  Қолым бос. Демалыста жүрген солдатпын. Бірақ сөмке іздеп, өзімнің өмірлік жарыммен табыс­қалы бара жатқанымды сезгенім жоқ. Сөмке деген сылтау екен ғой. Тағдыр мені қолым­нан жетелеп, жансерігіме қарай алып келе жатты. Он сегіздегі өрімдей қыз есік ашты. Айтуға сөз таппай тұрып қалдым. Нұрхан сөмкесін алды, мен қызбен танысып, үйі­нің мекенжайын жаттап алдым. Сол кез әлі бүгінгідей есімде. Ақша жүзі алабұртып, жәудіреген қара көздерін төңкеріп бір қарағанда талай жігіттің арманы болған аруды бір көргеннен ғашық болдым. Ішімнен «осы менің болашақ жұбайым болады» деп болжап та қойдым. Күндер жылжып өте берді. Бұдан кейінгі әскердегі өмірім Зейне­гүлге хат жазумен өтті. Оған деген алғаусыз ашық көңілім мені Қызылордаға алып келді. Інісі Тұржігітті ертіп жүріп көшеде қыдырдық. Осында каникулға келген бір күні Зейнекүлді іздеп, Құдабаев көшесіне бардым.  «Балам, қайдан жүрсің? Зейнекүлде қандай шаруаң бар?» деп анасы босағасынан бері қайтарған сәтін де ұмытпаймын. Өзімді іштей кінәлап, жолығудың ретін таппай қалада сәл аялдадым. Шумилов көшесіндегі асханада тамақтанып отырғанмын. Зейнекүлдің анасы сол асханада жұмыс істейді екен. Болашақ енем маған қарай келе жатқанын байқадым. Іштей «біздің қызымызды енді қайтып мазалама» деп айтады-ау деп ойладым. Сәлемдескеннен кейін ол кісі «балам, қалған әңгімені көшеге шығып айтайық» деді. «Қарағым, қызға да, қыз баққан ата-анаға да сыншы көп қой. Зейнегүл қатарың болса, қай күнгіні көңіліңе алма. Әңгімелесіп, біліс-таныс болғаныңа қарсы емеспін» деп жылышырай білдірді. Кейін білдім, мені үйге кіргізбей қайтарған күні енемнің түсіне атасы кіріп, «Ай, балам, бекер істедің ғой. Балаға қатты айттың. Екеуі бір-бірінен көз жазып қалмасын» деп аян беріпті. Осылайша біздің өміріміз бір арнаға тоғысты. Ол кісінің анасы да өте ақылды адам болатын. Қазақта «Анасына қарап, қызын ал» деген өте жөнді айтылған сөз, шырағым. Жұбайым – қара­пайым отбасында тәрбиеленген көргенді жан. Балаларына беріп кеткен тәр­биесі әлі  күнге дейін аласармай, өз биігінде тұр. Бұл қазақ әйелі­нің бұлжымас  болмысы  болатын.

«БОЛАШАҚТЫҢ»  БАСТЫ  ТАЛАБЫ –  САПАЛЫ  БІЛІМ

– Биыл «Болашақ» университетіне 30 жыл. Жоғары оқу орнының құрылу тарихына тоқталып  өтсеңіз.

– Осыдан  тура отыз жыл бұрын жаңадан оқу орындарын ашу үрдісі белең алып жатты. Бүкіл Қазақстанда емес, Сыр бойында. Сол жыл­дары Ресейде курстас досым Мәскеу мемле­кеттік  техникалық  университетінің  филиа­лын Қазақ­станда  ашсай деп ұсыныс айтты. Содан ойлана келе кейіннен бүгінгі «Бола­шақ» универ­ситетін   ашу  ісі  қолға  алынды.

Жалпы, «Болашақ» университеті сапалы білім мен саналы тәрбие беру үрдісін үнемі назар­да ұстап келеді. Әрбір студенттің дұрыс маман болып қалыптасуына өмірлік ұстанымдарын жөнді бағыттауға жүйелі жұмыс істей біледі. Бізден бітірген жас мамандар кез келген ортада өзін жан-жақты сауатты кадр есебінде  көрсете  алатынына  күмән  жоқ.

Біздің түлектердің басым бөлігі тұрақты жұмыс­пен қамтылып жатыр деп ойлаймын. Неге олай десеңіз, мұнда сабақ беретін ұстаздардың дені жоғары санатты. Ал ондай ұстаздардан  білім алған жас кез келген қоғамда сұранысқа сай болады. Ал енді осы оқу орнының өткеніне тоқталып өтейін. Ұмытпасам, 2017 жыл болу керек. Сырдарияға салынған жаңа көпірдің үстіне шығып тұрып, «мына жерден кампус саламын» деген ой келді. Үлкен қалаларда әдемі, көрнекті ғимараттар өзеннің екі бетінде тұрады. Сол сәтте көңілімде туған қаламызда да осындай сән-салтанаты жарас­қан ғимараттар бой көтерсе деген мақсат болды. «Болашақ» университеті – сондай үлкен армандар  жетегінде  туған  ойдың  нәтижесі.

Жаңа кампустың дарияның батыс бетіне түсетінін көзіме елестеттім. Ол кемі 14-15 қабатты болады, дарияның жиегіне баспалдақтар орнатылып,  кешкілік студенттер «тамаша жексенбі күн көл басында, тұнықтан балық аулап бала отырса» дегендей су жағалап қызыққа батады. Жатақханалары өз үйіндей, қай кезде барса да есігі ашық. Киноға кірем десе, театры тұр, әткеншек тепсе, жұп-жұп боп анау баққа барады. Бұл менің қиялым ғана емес еді. Кампус дегеніміз – осындай жағдайдың бәрін қамтитын қалашық. Сол оқу қалашығын салу Сырдарияның сол жағалауына жаңа қаланың іргетасын қалаумен байланысты іске асты. Мен әр жасаған жаңа дүниемнен шығармашылық ләззат аламын. Қолға алған ісімді жүзеге асыр­май тыным таппаймын.  Бүгінде арманым орындалып, университет қай жағынан болса да бәсекеге қабілетті көрініп тұр. Ол жайлы көп айта  бермейін.  Мұны халық өзі де бағалап жүр. Ең бастысы, асқақ арманым орындалды. Жас ұрпақ біз көрмеген игілікті көріп, біз жатпаған жатақханаға жатып, зәулім ғимаратта білікті ұстаздардан терең білім алып жатыр. Барлық дизайн өз қолыммен сызылып, өз қолтаңбаммен жүзеге асты. Алдағы уақытта оқу орнын бұдан да әрі дамыта түсу жоспарым бар.

– Оқуға стипендия үшін түсетіндер бар. Неме­се оқуға қабылдау уақытында «пәленше деген мамандықта грант бар, таныстарыңызға таратыңыздар» деген мәтіндер әлеуметтік желі бетін  бермейді.  Бұған  алып-қосарыңыз  бар  ма?

– Грантқа түсетін әр студент оқу орнын өзі таңдап  алуы   керек. Ол үшін барлық жоғары оқу  орнына  грант   тең  бөліну  керек. Өкініштісі сол, олай емес. Оқу грантын теңдей бөліп беріп жатқан жоқ. Мәселен, ҚазМУ мынша орын, Женпи мынандай, пед­институт мынандай деп әрқайсысына әртүрлі грант бере­ді. Ол дұрыс емес. Мен кезінде білім министр­лігіне де осы мәселені ұсыныс қылып көтердім. Оқитын оқу орны бірдей, бала бірдей, ал неге грант саны әртүрлі? Бізде балалар келіп оқып жатыр, бірақ лимит аз береді. Әр мамандыққа  30-50  адамға  ғана.

– Облыстағы колледждердің біршамасы «жоғарғы колледж» деген статус алғаны көп­шілікке мәлім. Одан білім сапасы қаншалықты  өзгереді?

– Ешқандай әсерін тигізбейді. Бұл – жай ғана мақтаншақтық. Колледж болған соң бағ­дарлама бірдей. Онда жоғары, төмен деген статус болмайды. Олай қателеспеу керек. Әнше­йін аты ғана жоғары деген, болды. Бізде медициналық және педагогикалық екі колледж  бар.

ДҮНИЕЖҮЗІНІҢ  52  МЕМЛЕКЕТІНДЕ  БОЛДЫМ

– Жұмыс  сапарымен  шет  мемлекеттерде көп  болдыңыз. Сізге  қай  ел  ұнады?

– Дүниежүзінің 52 мемлекетінде болдым. Өйтіп баға қоймаппын. Бірақ бір айта кетерлігі, әрбірінің өзіндік артықшылығы болады. Біз көп артта қалып қойғанбыз. Бірақ қазір еліміз дамып келе жатыр. Демократиясы болсын, әлеуметтік экономикалық дамуы болсын, алға өсу өзге елдерде әлдеқашан қарқынды қолға алынғанын  айту  крек.

– Сіз басқа адам болсаңыз, Бақбергенмен дос болар ма едіңіз?

– Дос  боламын  деп ойлаймын. Жалпы, мен  адам  баласын  алаламаймын. Ешкімді  кеудесінен итеріп, киіміне қарап бөлмеймін. Мен кез келген адамның кеудесіне кіре аламын. Сондықтан сіз айтқандай  басқа біреу болсам, Бақбергенмен де  ойланбай  дос  бола  аламын.

– Қазіргі қоғамда «Қарттар үйі» неге көп? Оның  себебі  неде  деп  ойлайсыз?

– Оның себебі әртүрлі. Біріншіден, бала тәрбиесі о баста дұрыс берілмегендіктен. Бала­сын дұрыс тәрбиелей алмаған сол ата-ананың өзі кінәлі деп ойлаймын. Әйтпесе қандай адам болсын бала кезінде жылылық махаббат көрген адамын ешқашан сыртқа теппейді, тастамайды. Екіншіден, көшедегі орта көбірек әсер етіп кетеді. Баланың мінезіне сол салқынын тигізеді. Көпбалалы үйде бала жақсы  тәрбие алады. Баланы ешқашан бір-бірінен бөліп қара­мау керек. Бәріне бірдей көзқарас болған жерде бәрі дұрыс болады. Адам қоғаммен бірлесуі  керек.

БҮГІНГІНІҢ  ДЕ,  БҰРЫНҒЫНЫҢ  ДА БАТЫРЫ – АРДАГЕР  ӘКЕЛЕР

– Бүгінгі заманның батыры деп кімдерді атайсыз?

– Батыр негізі соғыста болады. Мен үшін батыр деген – елі мен жері үшін жанын қиған жауынгер. Еңбек батыры деген болады. Нағыз қара бейнеттің бел ортасында маңдайын күнге сүйдіріп, еңбекке белшеше кіріскен адам. Ал менің пайымдауымша, бүгінгінің де, бұрынғының  да  батыры – ардагер  әкелер.

– Сіз ҚР  Парламенті  сенатының ІІ  және ІІІ шақырылымдағы депутаты болдыңыз. Халық қалаулысы  болған  жылдары  халықтың  қалауын орындай алмаған кезіңіз болды ма? Қазіргі депутаттарға  қаншалықты  көңіліңіз  толады?

– Иә, екі мәрте Сенат қабырғасында халық­қа қажетті шешім қабылдауда өз қолтаңбамды қалдырғаныма қуаныштымын. Қажетті кезде үн қосып, қарсы пікір айтқан сәттер де жетеді. Ол өткен күннің еншісінде. Ал қазіргі депуттарға анау-мынау деп баға беруден аулақпын.

Халық аманатын арқалау оңай емес. Ел сенім артқан соң оны міндетті түрде орындау керек.  Сенаттың өкілетті жиындарында Сыр өңірінің әлеуметтік мәселелерін үздіксіз көтеріп, оның әділ шешілуіне барынша атсалысып, мемлекеттің заң шығарушы құзырлы жоғары органының ең белсенді мүшесі болдым деп сеніммен айта аламын. Республикалық бюджеттің ұтымды жоспарлануына білек сыбана араластым. Сенаттан Еуропадағы Қауіпсіздік пен ынтымақтастық ұйымының (ЕҚЫҰ) Қазақстан делегациясының мүшесі болып сайланып, халықаралық парламенттік мінберден талай толымды ой, келелі пікір айттым. Байқоңырдағы ғарыш айлағының қызметі­не байланысты қала тұрғындарының әлеуметтік тұрмысы мен мектеп оқушылары­ның құқықтық мәселелерінің әділдікпен шешілу мәселелері жөнінде де ұсыныс көтер­дім. Туған жердің мәселесін қозғауда аянып қалған  жоқпын. Бұған  ешнәрсеге  бейжай  қарай  алмайтындығым да себеп болған шығар. Айтқан уәдемді орын­дауға  жұмыс  істедім. Бұл тұрғыда  Үкіметке де орынды, дәлелді сын айту­дан тартынбаумен бірге, ол кемшілікті жою жолын да ұсындым. Сондай  ұстанымның дәлелі ретінде 2000 жылы Сенаттың бір отырысын­да  сөйлеген сөзімде «…Біздің көбіміз қан базардай қиналған елдің ортасынан, әлеуметтік,  экономикалық реформалардың күрделі де қиын тұстарын игеруге ұмтылған ат үстінен су ішкен кезеңмен бетпе-бет жүздес­кен халықтың арасынан олардың мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін зерттеп-саралап, екшеп келіп отырмыз… Еліміздің әл-ауқатын жақсарту үшін зиялы заңдар керек, шала туған заңдарға терапевтік емдеу кажет» дедім.  Парламент жұмысының сапасын көтеруге қатысты нақты  ұсыныстарымды  ортаға  салдым.

Бірақ  бір анығы, кім болса да, қандай депу­тат болса да, не істесе де, отбасында алған тәрбие­сін көрсетеді. Саған парламент немесе мәслихат депутаты келіп ештеңе бөліп бер­мейді.  Адам  әуелі  өзін-өзі  дамытуы  керек.

– Сізді көпшілік креативті адам деп біледі. Университет ректоры, қала әкімі болған кездері тың идеяларға құрылған қолтаңбаңыз көрініп тұрды. Бүгінде  де  осыны  былай  жасаса  ғой  деген  ой  бола  ма?

– Әкім болып тағайындалған тұста біреу өз жоспарын енгізеді. Енді біреу тапсырма аясынан аса алмайды. Мен де уақытында өзімнің тәжірибеме сүйене отырып, уақыт талабына сай ұтымды ұсыныстарды іске асыруға тырыс­тым. Қызылорда  облысының  экологиялық  аймақ ретінде ашылған сәтінде де Бердібек Машбекұлының қолтаңбасы, ұсынысы, қолдауы болды. Америкада, Ресейде мұндай аймақ барын айттым. Содан барып Бекең екеуміз көріп келдік те бізде аштық. Басқа елдерде не болып жатыр, жан-жақты қарастырып, көріп жүру керек. Әкімге тек тапсырма аясынан аспай жүру жеткіліксіз. Заманауи керекті дүние­лерді іздеп, таба білу керек. Қазір Нұрлыбек Машбекұлы жақсы жұмыс істеп жатыр. Тыным  таппайды. Қырымбек Көшербаев ізденім­паз еді. Ол әліге дейін өз ұсыныстарын айтып  отыра­ды. Бәрі  басшыға  байланысты.

ӨТКЕН  КҮНДЕРГЕ  ӨКІНІШІМ  ЖОҚ

– Биыл сексен жастың сеңгіріне шықтыңыз. Өткен  күндерден  не  көресіз?

– Университет ашқаныма 30 жыл болды. «Болашақта» қазір 6 мың студент оқиды. Біз солардың ақшасымен жұмыс істеп жатырмыз. Ал мемлекеттік оқу орындары бюджетпен жұмыс істеп жатыр. Айырмашылық сондай. Соның өзінде осындай қылып университет салдық. Өткен күндерге қарасам, жетістіктер желкенін көріп, көңілім қуаттанады. Өткен күндерге  өкінішім жоқ.

Баянды бақыттың баспалдағы оңай қаланбайды. Сол жолда адам күресу керек. Арыстандай айбатты, жолбарыстай қайраттылықты бойға сіңіру керек. Мен қандай қызмет істесем де, халқыма  болсын  дедім. Жоғарғы мінбелерден Сыр бойындағы жерлестерімнің хал-ахуа­лын айтып, өзекті мәселелерін шешуге атсалыс­тым. Халықтың аманатын арқалап атқа мінген азамат елдің назасына қалмай, асқақ абыроймен өз міндетін атқаруы керек. Менің  өмірлік ұстанымым осы қағидаға негізделді. Сол үдеден шықтым ба, оған қара қылды қақ жарып айтатын  халқым өз бағасын бере  жатады.

Қазір жас ұрпақтың өркениетті елдер­дің жастарымен терезесі тең болсын деген асқақ арманмен  өмір  сүріп  жатырмын.  Білімнің  шыра­ғы мәңгілік сөнбейді.  Мәңгі­лік мұрат-мақсатқа қызмет ету – мен үшін зор бақыт. Есімім тарихта қатталып қалса, арман жоқ. Бұл болашақтың еншісінде. Халқым бақытты өмір сүрсе, мен одан да асқан бақыттымын. Бақытымды туған жерімнен, халқымның  қуанышынан  тапқан  адаммын.

Биыл  медициналық  факультет  ашамын деген  жоспарым бар. Осыны көптен ойлап жүр едім. Жақында хабар келуі керек. Қасымыздағы блокты медициналық университет етіп ашайын деп отырмын. Сонда дами бере­міз.  Солай  болу  керек.

– Атыңызды күллі Қазақстан біледі. Алайда аса қарапайым қалыпта жүресіз. Мінезіңізді сақтап  қалудың  сыры  неде?

– Бұл қанмен келген  қасиеттен  деп білемін. Әке-шешем сондай қарапайым тәуір кісілер болды. Мен қолдан ештеңе жасаған жоқпын. Бәрі текпен берілген. Қарапайымды­лық – адамзат  баласының  ең  үлкен  байлығы,  бақыты.

– Бала тәрбиесінде нені бағдар етуіміз керек?

– Мәселен, менің бала күнгі арманым үнемі алда жүру болды. Бала арман әр балаға әсер етуі керек. Бала – қоғамның бір бөлшегі. Оны бөліп қарауға болмайды. Қазіргі заманда білімсіз ештеңе де болмайды. Бала білімді әрі ақылды, зерек болса,  бөтен бала болмайды деп есептеймін.

– Әсерлі  әңгімеңізге  рақмет!

Сұхбаттасқан 

Тұрар  БЕКМЫРЗАЕВ