– Орыс тілі ұйымы туралы сөз болғанда Ермұрат Бапи орыс тілі ұйымын құруға қатысты «тісімді шықырлатып отырып қолдадым» деген сөз айтты. Біздің депутаттар сын сағатта неге қайрат көрсете алмайды?
– Өздігінен бірдеңе істей қояды дейтіндей біздің депутаттарда тәуекел де, тәуелсіздік те жоқ. Парламент президенттің бақылауында және қалай десеңіз де, заң шығару процесіне жетекшілік ете алмайды. Қазақстан заңдарын президент әкімшілігі мен үкімет жазады, ал парламент формалды түрде соны қабылдайды. Парламенттің жұмысы мен тәртібін қадағалайтын мәжіліс пен сенат спикерлері президентке бағынышты. Ермұрат Бапи да басқа тәуелді әріптестері сияқты, заң жобалары бойынша берілген тапсырмаға сәйкес дауыс береді. Яғни парламенттің күн тәртібінде жоғарыдан түскен немесе солар рұқсат берген заң жобалары ғана қаралады. Ондағы талқылаулар мен пікірталастар техникалық тұрғыда ғана жүреді, басқа ештеңе емес.
– Депутаттар популизммен айналысады деген сын жиі айтылады. Осының себебі не?
– Депутаттарда да олардың партиялары сияқты өзіндік саяси ұстаным деген жоқ. Парламенттегі партиялардың бәрі президент әкімшілігі арқылы құрылған. Биліктің ұстанған курсын қолдау үшін. Сондықтан олар өткір-өткір дейтін саяси сұрақтарды жіліктеп талдай алмайды. Мұндай жағдайда депутаттар популизмге бой алдырады. Шынайы саяси процесс болмағанда оның орнын популизм алмастырады. Бұл қоғамның көзін алдаудың бір құралы.
– Соңғы шақырылымда бір мандатты сайлау жүйесі енгізілді. Мәжілісте осыдан бірдеңе өзгерді ме?
– Мұндағы проблема тек сайлау жүйесінде емес, проблемалардың жиынтығында. Біріншіден, парламент өз функциясын атқару үшін саяси бәсекелестік жағдайында құрылуы керек. Мемлекетте оппозициялық партиялар тіркелуі керек, ал қарапайым азаматтардың саясатпен айналысуы үшін заңдық тұрғыда кедергілер мен шектеулер болмауға тиіс. Екіншіден, парламенттің өзі тәуелсіз болуы керек. Мысалы, Оңтүстік Кореядағыдай, президенттік билікке қарсы салмақты құрылым болғанда ғана бірдеңе өзгереді деп күтуге болады. Сонда ғана депутаттардың тәуелсіз болуға және шынайы өзгерістер жасауына шанс пайда болады. Жалпы, дені дұрыс саяси орта қалыптаспаған жағдайда сайлау жүйесінің моделін талқылаудың мәні жоқ.
Бізде қабылданған 29 бір мандатты сайлау округіне келсек, бұл ештеңені өзгерте алмайды. Бұл бізде тәуелсіз кандидаттар бар, бәсекелестік бар деген жай ғана көз алдау болып қала береді.
– Журналистер қазір парламентте депутаттарды баяғыдай қуып жүріп «тергей» алмайды. Белгіленген жерде ғана пікір сұрауға болады.
– Бұл авторитарлық режимнің шектеулері. Қазақстан билігі президентке ғана тиесілі, азаматтардың құқығы мен бостандығы және медиа еркіндігі шектеулі. Мәселе тек парламентте ғана емес, билік органдарына да жол жабық. Ақпаратқа қол жеткізу барынша қиындатылған. Режим осы арқылы қоғамның әлденеден хабардар болу мүмкіндігін төмендетіп, өз билігін нығайтуға тырысады.
Алмас НҮСІП,
«Жас Алаш» газетінен, 26.12.2024ж
Фото: static.tildacdn.pro
Пікірлер жоқ. Бірінші болыңыз!