Қазіргі таңда әртүрлі білім мен жаңалыққа қол жеткізу мүмкіндігіне ие болуымыз ақпараттық қоғамның бір бөлігін құрайтынымызды білдіреді. Бұл сұраққа жауапты тапқан кезде, ең алдымен, жаһандық желідегі ең танымал және қолжетімді ақпараттық платформалардың бірі – Уикипедияға көз жүгіртуге болады. 15 қаңтар – Уикипедияның дүниеге келген күні. Бұл күн – әлемдегі ең үлкен ашық энциклопедияның тарихындағы маңызды кезең. Оның құрылуы мен дамуы ақпарат алудың жаңа дәуірін бастауға жол ашты. Уикипедияның пайда болуы, оның әрбір адамға білім алуға және бөлісуге мүмкіндік беруі, әлемді ақпаратпен еркін қамтуы ғаламдық өзгеріс саналады. Бүгін Уикипедия тарихына тоқталып, қазіргі қарқынын толығырақ тарқататын боламыз.
Уикипедияның тарихы 2001 жылдың 15 қаңтарында басталды. Джимми Уэйлс пен Ларри Сенгердің бастамасымен құрылған бұл жоба бастапқыда ағылшын тілінде жұмыс істей бастады. Уикипедияның негізін қалаушы Джимми Уэйлс бұл жобаны құруды интернетте өзара білімімен бөлісетін адамдардың қауымдастығын дамыту үшін қолға алған болатын. Оның алдында Уэйлс бірнеше жобаға қатысқан, бірақ олар шектеулі аудиторияға бағытталған еді. 2001 жылы Уикипедияны құру арқылы ол миллиондаған адамға білім мен ақпаратты ашық түрде таратуға мүмкіндік берді. Уикипедияның принципі қарапайым әрі айқын болды, ол барлық адамға өз білгенін қосуға, ақпаратты еркін өзгертуге және әлеммен бөлісуге мүмкіндік беретін ашық энциклопедия болуға тиіс еді.
«Уикипедия» атауының шығу тарихы мен мағынасы
Уикипедия атауының шығу тарихы да ерекше. «Уикипедия» сөзі екі ұғымның қосындысынан құралған: «уики» және «энциклопедия». «Уики» сөзі, гавай тілінен аударғанда, «тез» немесе «жылдам» деген мағынаны білдіреді. Бұл термин алғаш рет 1995 жылы Уорд Каннингем жасаған «WikiWikiWeb» жобасында қолданылған. Ол пайдаланушыларға веб-беттерді оңай жасауға және өңдеуге мүмкіндік беретін технологияны сипаттау үшін енгізілген. Ал «энциклопедия» сөзі – көпшілікке белгілі білім жинағын білдіретін дәстүрлі ұғым.Осылайша, «Уикипедия» атауы тез әрі қолжетімді энциклопедия дегенді білдіреді. Бұл атау жобаныңнегізгі идеясын – білімді баршаға қолжетімді ету және оны үнемі жаңартып отыру мақсатымен жақсы үйлеседі. Уикипедияның ең маңызды ерекшелігі – оны еріктілер қауымдастығы жасайды. Әлемнің түкпір-түкпіріндегі адамдар өз білімін, уақытын және тәжірибесін бөлісе отырып, бұл платформаны үздіксіз толықтырып отырады. Жарнамасыз, коммерциялық пайда көздемейтін Уикипедияның басты құндылығы – бейтараптық пен сенімді ақпарат ұсыну. Бұл қасиеттер оны өзгелерден ерекшелендіріп, әлемдегі ең танымал және сенімді ақпарат көздерінің біріне айналдырды. Қарапайым пайдаланушылардың қолдауы мен үлесі арқасында Уикипедия үздіксіз дамып, жаңа мүмкіндіктерге жол ашып отыр.
Қазіргі таңда Уикипедияның мақала саны миллиардқа жетіп, әлемнің ең ірі және ең көп пайдаланылатын ақпараттық ресурсына айналды. Бүгінде 300-ден астам тілде жарияланған мақалалар саны күн сайын өсіп отыр. Бұл жобаның ашықтығы мен еркіндігі оны көптеген елде кеңінен қолдануға мүмкіндік берді, әсіресе әлемнің дамушы елдерінде. Уикипедия өз қызметін барлық адам үшін ақысыз ұсынады, бұл оның әлеуметтік маңыздылығын арттырып, білім алу мен ақпаратқа қолжетімділікті қамтамасыз етеді.
Уикипедия өзінің мақсатын алғашында білім мен ақпаратты тарату арқылы қоғамға пайдалы болуды көздеген. Оның негізін қалаушылар бүкіл әлем бойынша ақпараттың еркін алмасуын қамтамасыз ету үшін осы жобаны құруды қолға алды. Уикипедияның пайда болуы, оны уақыт өте келе миллиондаған адам қолданатын ортаға айналдыруы шексіз білімнің мүмкіндігін ұсынып отыр. Жобаның ашық әрі еркін құрылымы адамдарға өзінің білімін қосып, мақалаларды толықтыруға мүмкіндік берді. Бұл тәсіл Уикипедияның дамуын тездетіп, оның әлемнің түкпір-түкпірінде қолданысқа енуіне ықпал етті.
Бүгінде Уикипедияның маңызын айтпасақ та, көзімізбен көріп жүргеніміз анық. Әрбір адам әлемнің кез келген бұрышынан ақпаратқа қол жеткізе алады. Мысалы, Уикипедия арқылы саяси, тарихи, мәдени және ғылыми жаңалықтармен танысуға болады. Сонымен қатар, заманауи медицина, технология, экология сияқты салаларда жаңа зерттеулер мен жетістіктер туралы мәліметтерді жылдам әрі дәл алуға мүмкіндік береді. Уикипедияның артықшылығы – оның динамикасында, яғни ол ақпаратты әрдайым жаңартып отырады. Бұл оны тұрақты жаңартылатын энциклопедияға, әлемнің ең маңызды білім қорына айналдырды.
Уикипедияға үлес қосу өте оңай
Уикипедияның тағы бір маңызды ерекшелігі – оның көпшілікке арналғандығы. Әрбір адам осы платформаға өз білгенін қосып, ғылым мен білімді ашық түрде таратуға атсалыса алады. Уикипедияның құрылымы ешқандай кедергілер мен тосқауылдарсыз, кез келген адамға білімін ортаға салуға мүмкіндік береді. Мұндай жүйе ақпараттың біржақты болмауын, тек шынайы әрі дәл ақпараттың таралуын қамтамасыз етеді. Бұл жоба әртүрлі мәдениет пен қоғамның білім алуына үлкен ықпал етіп, адамдардың ақпаратқа қолжетімділігін арттырды. Уикипедияның дамуы ғаламдық білімнің шекарасын кеңейтіп, кез келген адамды білім алуға, жаңа мүмкіндіктерге жетуге шақырады. Сөзімізге дәлел болсын, Уикипедия тек білім көзі ғана емес, сондай-ақ әртүрлі мәдениет пен халықты біріктіретін құралға айналды. Оның ішінде студенттер, оқытушылар, ғалымдар және қарапайым адамдар күнделікті өмірінде Уикипедияны пайдалы ақпарат көзі ретінде пайдаланады. Оның мазмұны тек ғылым саласымен шектелмей, өнер, тарих, спорт және басқа да сан алуан тақырыптарды қамтиды. Сонымен қатар, Уикипедия ақпараттық қоғамда медиа сауаттылықты арттыруға, сын тұрғысынан ойлау қабілетін дамытуға ықпал етеді. Әрбір адам мұнда тек оқырман ғана емес, контент жасаушы да бола алады, бұл өз кезегінде ақпарат алмасудың демократиялық тәсілін көрсетеді. Айта кетейік, Уикипедияға үлес қосу өте оңай. Сіз өзіңіз білетін тақырыпта мақала жаза аласыз немесе бар мақалаларды редакциялап, толықтыра аласыз. Сонымен қатар, платформаның сапасын арттыру үшін дереккөздермен жұмыс істеп, мақалалардың мазмұнын жақсартуға атсалысуға болады. Жаңа мақалалар жазу ғана емес, ескі мақалаларды жаңарту да маңызды. Бұл ақпараттың өзектілігін қамтамасыз етіп, оқырмандарға тек сенімді деректер ұсынуға мүмкіндік береді. Уикипедияға үлес қосу арқылы сіз тек білімге көмектесіп қоймай, өзіңіз де жаңа дағдылар мен білімді меңгересіз.
Аталмыш платформаның еліміздегі қарқыны
Қазақстанда Уикипедияға ерекше назар аударылады. Қазақ тіліндегі Уикипедия 2011 жылдан бері белсенді дамып келеді және бүгінгі таңда онда 200 мыңнан астам мақала бар. Бұл көрсеткіш еріктілердің белсенділігі мен қазақ тіліндегі білімнің қолжетімді болуына деген ұмтылысты айқын көрсетеді. Қазақ тіліндегі материалдардың көбеюі ұлт мәдениеті мен тарихын халықаралық деңгейде танымал етуге көмектеседі. Сонымен қатар, жергілікті қауымдастықтың жұмысы арқасында қазақша Уикипедиядағы мақалалардың сапасы мен мазмұны үздіксіз жақсарып келеді. Бұл тек қазақ тілінде сөйлейтін қауым үшін емес, сонымен қатар әлемнің түкпір-түкпіріндегі адамдар үшін маңызды ақпарат көзіне айналуда
15 қаңтар – Уикипедия күні. Бұл күн – білімнің еркіндігі мен ашықтығын, әр адамға ақпаратқа қолжетімділікті қамтамасыз ету идеясын тойлау күні. Уикипедия күні – тек осы платформаға қосқан үлес үшін алғыс айтатын күн ғана емес, сонымен қатар білім мен ақпаратты тарату жолында атқарылып жатқан жұмыстарды бағалау күні. Бұл күні әлемнің түкпір-түкпірінде Уикипедияға өз үлесін қосқан еріктілер мен редакторлар, жазушылар мен ғалымдар мойындалады. Олар өз білімдері мен ақпараттарын адамдарға тегін ұсына отырып, қоғамның ақпараттық дамуында маңызды рөл атқарады.
Уикипедияның маңызы мен құндылығы уақыт өткен сайын артып келеді. Бүгінгі таңда Уикипедия кез келген адамға өз білгенін ортаға салуға және әлеммен бөлісуге мүмкіндік береді. Бұл жоба ғаламдық білімнің шекараларын кеңейтіп, әрбір адамға жаңа мүмкіндіктер ашады. Әрине, Уикипедияның дамуы оның ашық және еркін құрылымының арқасында мүмкін болды. Қоғамдық білім мен ақпараттың таралуына үлес қосу – бұл кез келген адамға өз білімі мен тәжірибесін бөлісуге, ғаламдық білім қорын байытуға мүмкіндік береді. Уикипедияның арқасында ақпараттың еркіндігі мен ашықтығы барынша жүзеге асырылып, қоғамның ақпараттық деңгейін көтеруге үлкен ықпал етілді. Әрбір адам Уикипедия арқылы өз білімі мен тәжірибесін әлеммен бөлісе алады, бұл оның құндылығын одан әрі арттырады. Сондай-ақ, 15 қаңтар – бұл ақпараттың, білімнің және ашықтықтың күні. Уикипедияның арқасында біз өз білімімізді әлеммен бөлісіп, жаңалықтарға қадам басып отырмыз. Бұл күн әрбір адамға өз білімі мен тәжірибесін ортаға салуға, ғаламдық ақпараттық қоғамның бір бөлігі болуға шақырады. Уикипедияның арқасында ақпараттың еркіндігі мен ашықтығы мүмкін болды, бұл өз кезегінде адамзаттың білім алуға деген мүмкіндіктерін шексіз етіп, жаңа әлемге қадам басуға жол ашты. Уикипедия күні әрбір адамға білімнің құндылығын түсінуге, ақпаратты еркін алу мен таратудағы маңызды рөлін бағалауға мүмкіндік береді.
Перизат ШАЙХСЛАМҚЫЗЫ
Сурет ашық дереккөзден алынды.
Пікірлер жоқ. Бірінші болыңыз!