HALYQLINE.KZ Мұнай – көмірсутектер қоспасы болып табылатын, жанатын майлы сұйықтық. Қазір «қара алтын» деп бағаланатын мұнайдың өзіндік мол тарихы бар. 1539 жылы ол тұңғыш рет Америка құрлығынан Еуропаға тасылатын тауарлардың тізіміне кіріпті. Сол жылы Венесуэладан Испанияға жөнелтілген мұнай тасымалының алғашқы легі бірнеше темір құтыға ғана құйылған жүк екен. Ол кезде дәрігерлер оны тек артрит ауруын емдеуге ғана пайдаланатын болған.
Қазіргі таңда, әлемдік мұнай нарығында ең ірі мұнай өндірушілер Ресей, АҚШ және Сауд Арабиясы бастаған ОПЕК картель елдері екендігі бәріне белгілі. Алайда мұнайдың айтарлықтай көлемін өндіретін бірқатар мемлекеттер бар, бірақ БАҚ оларды елемейді. Өндірісі әлемдік мұнай нарығына әсер етуі мүмкін ТОП-3 мұнай өндіруші елдің тізімін «BCS-Express.ru» порталы ұсынды.
Канада
Канада әлемдегі мұнай қоры бойынша Венесуэла мен Сауд Арабиясынан кейінгі үшінші орында. Сарапшылар бұл елдің мұнай қорының көлемін жеке мұнай компаниялары өндіретін шамамен 180 миллиард баррельге бағалайды.
Канададағы мұнай-газ өнеркәсібінің басты проблемасы – оның қорының көп бөлігі шайырлы құмдарда, битум, құм, су және саз қоспасында орналасқандығында. Мұндай кен орындарын игерудің рентабельділігі төмен және бұл үшін қолданылатын технологиялар экологиялық таза емес. Осы ерекшеліктерге байланысты Канада ұзақ уақыт бойы мұнайға бай болғанымен, өндірістің өте қарапайым деңгейімен шектеліп келді.
Елдің кен орындарын белсенді игеру тек 2000 жылдардың басында, мұнай бағасының өсуі мұнай құмдарын тиімді еткен кезде басталды. Елдегі өндірістің рекордтық деңгейіне 2018 жылдың тамызында қол жеткізілді. Осы кезеңде Канада 3,87 млн. баррель өндірді, оның едәуір бөлігі Канаданың басты мұнай провинциясы Альбертаға түсті.
Мұнай өндірудің негізгі орталықтары негізгі тұтыну орталықтарынан едәуір алыс орналасқан. Сонымен қатар, көптеген жергілікті мұнай өңдеу зауыттары шайыр құмдарынан майды өңдей алмайды, сондықтан бұл ел өндірілген мұнайдың едәуір бөлігін оңтүстік көршісіне, Америка Құрама Штаттарына жеткізіп, соңғысынан едәуір жеңіл мұнай мен мұнай өнімдерін сатып алады.
Қытай
Бұқаралық ақпарат құралдарында және аналитикалық есептерде Қытай әдетте ірі мұнай импорттаушыларының бірі ретінде көрінеді. Ұзақ уақыт бойы Қытай мұнайдың таза экспорттаушысы болып қала берді. Дегенмен, 1990 жылдардың басына дейін өнеркәсіптің белсенді дамуы нәтижесінде ішкі тұтыну өндірісті басып озды.
Қытайдың мұнай-газ саласының ерекшелігі – бұл елдегі өзінің мұнай қорының төмен деңгейі. 2019 жылдың қаңтарынан бастап елдің дәлелденген қоры шамамен 25,6 миллиард баррельге бағаланады. Бұл қазіргі өндіріс пен тұтыну деңгейінде 20 жылдан аз уақытқа жетеді.
2000 жылдардың басында Қытай импортқа тәуелділікті азайту және ұзақмерзімді қамтамасыз ету үшін шетелдік мұнай жобаларына белсенді инвестициялау процесін бастады. Қытайлық белсенді ұлттық компаниялар – China National Petroleum Corp (CNPC) және Sinopec әлемдегі мұнай активтерінің үлесін агрессивті және жылдам түрде сатып алып, қара алтын бағасының тұрақты өсуіне алып келді.
Бүгінгі күні Қытай болашақ тұтынуды жабу үшін халықаралық мұнай қорын игеру бойынша белсенді жұмысын жалғастыруда. Қытайлық CNPC және Sinopec Ирак, Ангола, Судан, Иран, Нигерия, Қазақстан, Бразилия және басқа елдердегі тау-кен жобаларына белсенді түрде қатысуда.
Осылайша, Қытай ішкі тұтыну үшін мұнай өндіру географиясын кеңейту саясатын нақты ұстанады. Отандық өндіріс деңгейінің төмендігіне қарамастан, қытайлық компаниялар дүниежүзілік мұнай-газ компанияларының капиталы мен қарызына қаржы құйып, елдің энергетикалық тәуелсіздігін қамтамасыз етуді көздейді, сонымен бірге әлемдік мұнай нарығына ықпалын күшейтеді.
Бразилия
Бразилия мұнай жаңалықтары туралы репортаждарда сирек кездеседі, бірақ бұл ел өндірісі бойынша әлемде 10-орынға ие, ол жақында Венесуэладағы жоғалтқан позицияларынан озып кетті. Елде 2019 жылдың маусымындағы мұнай өндірісі 2,55 миллион баррельді құрады.
Бразилияның мұнай кен орындарының негізгі бөлігі Атлант мұхитында елдің жағалауы бойында орналасқан және оларды өндіру белгілі бір технологиялық қиындықтармен байланысты. Бұл «тұзға дейінгі мұнай» деп аталады. Мұнай шөгінділері мұхит түбінде орналасқан, шамамен 1,5-2 км қалыңдықтағы тұз қабатымен жабылған. Технология дамыған сайын мұнайдың қолда бар қоры біртіндеп кеңеюде. Бүгінгі күні олардың мөлшері 12 миллиард баррельден асады, бірақ тұзға дейінгі мұнайдың жалпы көлемі анағұрлым көп және ондаған миллиард баррельге бағаланып отыр.
Ұйымның шілде айындағы есебінде берілген ОПЕК-тің бағалауы бойынша 2020 жылдың соңында Бразилиядағы өндіріс өсімі 0,24 миллион баррельді құрайды, ал 2021 жылы 0,36 миллион баррельге дейін өседі.
Ақжан БАҚЫТБЕК,
Қорқыт ата атындағы ҚУ-дың 1-курс студенті
Пікірлер жоқ. Бірінші болыңыз!