Қыс – жыл мезгілдерінің ішіндегі ең жұмбақ әрі ерекше кезең. Көпшілік оны суық пен боранның, ұзақ түн мен қысқа күннің уақыты ретінде қабылдайды. Алайда қыс – тек табиғаттың тыным алған шағы емес, көзге көрінбейтін заңдылықтар мен таңғажайып құбылыстарға толы тылсым әлем. Ақ қармен көмкерілген дала, мүлгіген орман мен сықырлаған аяз адамды ойға жетелеп, табиғаттың терең сырларына үңілуге мәжбүр етеді.
Қысқы табиғаттың ең ғажайып құбылыстарының бірі – қардың жаратылысы. Ғалымдар әрбір қар түйіршігі қайталанбас екенін дәлелдеген. Миллиондаған қар ұлпасы жерге жауса да, бір-біріне дәл ұқсайтыны болмайды. Бұл – атмосферадағы температура, ылғалдылық пен ауа қысымының сан алуан өзгерісіне байланысты қалыптасатын күрделі процесс. Қар жерді суықтан қорғайтын табиғи «көрпе» қызметін атқарып, өсімдіктер мен жәндіктердің тіршілігін сақтауға көмектеседі.
Қыстың тағы бір тылсым қыры – аязды күндердегі тыныштық. Суық мезгілде ауа тығыздалып, дыбыс толқындары алысқа анық таралады. Сондықтан қысқы түндерде иттің үргені, ағаштың сықыры немесе қардың сықырлаған үні ерекше естіледі. Бұл құбылыс та адамға әлем тоқтап қалғандай әсер қалдырып, табиғаттың үнсіз тілін сезінуге мүмкіндік береді.
Қыс айында жиі кездесетін қырау мен мұз өрнектері де – табиғаттың шеберлігінің айқын дәлелі. Терезе әйнегіндегі сан қилы өрнек ешбір қылқаламмен салынбаған, бірақ көркемдік жағынан нағыз өнер туындысына пара-пар. Мұз кристалдары ауаның ылғалы мен суықтың әсерінен қалыптасып, геометриялық нақыштағы ерекше бейнелер жасайды.
Қысқы аспан да өзіндік құпияларға толы. Кей кездері күннің немесе айдың айналасында пайда болатын «гало құбылысы» адамдарды таңғалдырмай қоймайды. Жарық шеңбер түрінде көрінетін бұл құбылыс атмосферадағы мұз кристалдарының жарықты сындыруы нәтижесінде пайда болады. Халық арасында мұны қатты аяздың немесе ауа райының өзгеруінің белгісі деп қабылдаған.
Қыс – жануарлар әлемі үшін де сынақ пен бейімделу кезеңі. Кейбір аңдар, мысалы, аю мен кірпі қысқы ұйқыға кетсе, ал қоян мен түлкі жүні қалыңдап, түсін өзгертіп, ақ қармен астасып кетеді. Ал қыстап қалатын құстар адам баласына жақын жүріп, тіршілік үшін күресін жалғастырады.
Қыс мезгілінің адам жанына әсері де айрықша. Ақ қарға оранған кең дала мен тыныштық ойды жинақтауға, ішкі әлемге үңілуге жетелейді. Бұл кезеңде адам сабырлы болып, өткенге есеп беріп, болашаққа жоспар құруға бейім келеді. Қыс – төзім мен шыдамның, рухани тазалықтың символы іспетті.
Қорыта айтқанда, қыс айы – суық пен қаталдықтың ғана емес, терең мағына мен тылсым сұлулықтың мезгілі. Табиғат бұл уақытта да үнсіз сөйлеп, адам баласына өз заңдылықтары мен ғажайыптарын паш етеді.
Дайындаған П.ЗАХРАДИН
Фото: glstatic.rg.ru
Пікірлер жоқ. Бірінші болыңыз!