Жазғы демалыс – барлық бала үшін көптен күткен уақыт. Бұл мектеп уайымынан үзіліс жасап, жылы күн райынан ләззат алып, сүйікті істермен айналысатын кезең. Ата-аналар мен мұғалімдер үшін бұл уақыттың тек көңілді ғана емес, сонымен қатар баланың дамуы мен денсаулығын жақсартатын пайдалы болуы маңызды.
Біріншіден, жазғы демалыс – физикалық белсенділік үшін керемет мүмкіндік. Балалар футбол, баскетбол, жүзу немесе велоспорт сияқты әртүрлі спорттық іс-шараға қатыса алады. Спорт денсаулықты жақсартып ғана қоймайды, сонымен қатар топта жұмыс істеуге үйретеді, тәртіп пен шешімді дамытады. Ата-аналар көптеген жағымды эмоция беретін және жылы отбасылық естеліктер тудыратын бірлескен саяхаттарды, табиғат аясындағы отырыстарды ұйымдастыра алады.
Жазғы демалыстың бірдей маңызды аспектісі – шығармашылық белсенділік. Сурет салу, модельдеу, музыка немесе би бойынша жазғы шеберлік сабақтары балалардың дарындылығын ашуға және қиялын дамытуға көмектеседі. Осы уақыт ішінде балалар оқу жылында әрқашан қолжетімді бола бермейтін шығармашылықтың жаңа түрлерінде өздерін сынай алады.
Кітап оқу – жазғы демалыстың ажырамас бөлігі. Жаз қызықты оқиғалардан баяу ләззат алуға және көкжиегіңізді кеңейтуге мүмкіндік береді. Ата-аналар жазғы оқуға арналған кітаптардың тізімін жасай алады, оған классикалық шығармалар да, баланың жасы мен қызығушылықтарына сәйкес келетін заманауи кітаптар да кіреді. Оқу қиялды дамытады, сөздік қорыңызды байытады және әлемді жақсы түсінуге көмектеседі.
Жазғы демалыс – саяхат үшін тамаша уақыт. Бұл теңізге, тауға немесе туған жерге экскурсия болсын, жаңа әсерлер мен жаңалықтар баланың есінде өмір бойы қалады. Саяхат балаларға әртүрлі мәдениет туралы білуге көмектеседі, тәуелсіздік пен жауапкершілікті үйретеді. Мұражайларға, тарихи орындарға және қорықтарға бару жан-жақты дамуға ықпал етеді және бізді қоршаған әлемді зерттеуге қызығушылықты оятады.
Жаз айларында әлеуметтік өзара әрекеттестіктің маңыздылығын да атап өткен жөн. Жазғы лагерьлер – жаңа достар мен қарым-қатынас дағдыларын алу үшін тамаша орын. Лагерьлер әртүрлі бағдарламаны, соның ішінде спорттық, шығармашылық және танымдық іс-шараларды ұсынады, бұл балалардың жан-жақты дамуына және көңіл көтеруіне мүмкіндік береді.
Қалалардағы өмір барған сайын серпінді және оқиғаларға толы қазіргі уақытта көптеген отбасы жаздың бір бөлігін ауылда өткізуге тырысады. Ауылдағы ата-әжеге бару тек демалуға ғана емес, балаларды табиғатпен, дәстүрлі құндылықтармен үйлесімді тәрбиелеуге де бірегей мүмкіндік береді.
Ауыл өмірі қала өмірінен түбегейлі ерекшеленеді. Ешқандай шу мен әбігер жоқ, ауа таза, күнделікті уайым аз сияқты. Қала жағдайына үйренген балалар үшін ауыл жаңа әсерлер мен мүмкіндіктер әлемін ашады. Олар ашық ауада уақыт өткізе алады, далада ойнай алады, табиғат пен жануарларды зерттей алады.
Ауылға ата-әжеге барудың басты артықшылықтарының бірі – дәстүрлі өмір салтын үйрену мүмкіндігі. Мұнда балалар қалада үнемі сұранысқа ие бола бермейтін көптеген дағдыны үйрене алады: бау-бақшаға күтім жасау, сиыр сауу, жидектер мен саңырауқұлақтарды жинау, үй тағамдарын дайындау. Бұл білім мен дағдылар балаларға үстелде көрген тағамның қайдан келетінін жақсы түсінуге көмектеседі және еңбекке деген құрметті қалыптастырады.
Сонымен қатар, ата-әжелер немерелеріне бере алатын даналық пен өмірлік тәжірибеге ие. Өткен оқиғалар, отбасылық әңгімелер мен дәстүрлер ұрпақтар арасында ерекше байланыс жасайды. Ауылда балалар өмірдің қарапайым қуаныштарын бағалауды, отбасы мен тамырдың маңыздылығын түсінуді үйренеді.
Ауылдағы бос уақыт белсенді және пайдалы демалыс үшін көптеген мүмкіндік береді. Жазда өзенде немесе көлде жүзуге, орманға баруға, пикниктерге және от жағуға болады. Ауыл жағдайында балалар табиғатқа жақындай түседі, оны сүюді, күтуді үйренеді. Мұндай әрекеттер физикалық төзімділікті дамытады, денсаулықты нығайтады және жақсартады.
Ата-әжемен бірге уақыт өткізу балалардың эмоционалдық дамуына ықпал етеді. Олардың үлкендерден алатын назары, қамқорлығы мен сүйіспеншілігі қауіпсіздік пен өзіне деген сенімділік сезімін тудырады. Балалар үлкенді сыйлау мен қамқорлыққа үйренеді, эмпатия мен ізгі ниетті дамытады.
Дегенмен, табысты және үйлесімді демалу үшін балалардың қызығушылықтары мен қалауларын ескеру қажет екенін атап өткен жөн. Егер бала қалалық жағдайларға үйренген болса, стресс пен ыңғайсыздықты болдырмау үшін оны біртіндеп ауыл өміріне енгізу керек шығар. Түрлі және қызықты іс-шараларды ұйымдастыру ауылдағы демалысты тартымды етуге көмектеседі.
Осылайша, ата-әжесіне, ауылға бару – балалар үшін жазды пайдалы және рақатпен өткізуге тамаша мүмкіндік. Ол физикалық, эмоционалдық және әлеуметтік дағдыларды дамытуға көмектеседі, еңбек пен табиғатты құрметтеуге үйретеді, отбасылық байланыстарды нығайтады және өмірлік тәжірибені байытады. Ауылда балалар қала өмірінің күйбің тірлігінде қол жеткізу қиын болатын үйлесімділік пен тыныштықты табады.
Шетелдегі балалардың жазғы демалысы әртүрлі елдер әрқалай өтеді және олардың мәдениеті, отбасылық дәстүрлері мен экономикалық жағдайына байланысты ерекшеленеді. Дегенмен, бірнеше ортақ сипаттамалар мен тәжірибелер бар, олар көптеген елдегі балалардың жазғы демалысына тән.
Шетелдер жазғы лагерьлер балалардың демалысын қызықты әрі пайдалы етуге бағытталған. Мысалы, АҚШ-та жазғы лагерьлер өте танымал және олардың түрі сан алуан. Скауттық лагерьлер балаларды табиғатқа жақындатуға, командада жұмыс істеуге және әртүрлі дағдыны меңгеруге үйретеді. Спорттық лагерьлерде балалар сүйікті спорт түрімен айналысып, шеберліктерін шыңдайды. Тілдік лагерьлерде балалар шет тілін үйреніп, шетелдің мәдениетімен танысады.
Көптеген елде жазғы демалыс кезінде отбасылар балаларымен бірге шетелге немесе ел ішіндегі түрлі туристік орынға барады. Еуропада балалар ата-аналарымен бірге тарихи қалаларға, жағажайларға немесе табиғат саябақтарына саяхат жасайды. Бұл саяхаттар балалардың көкжиегін кеңейтіп, жаңа мәдениеттермен танысуға мүмкіндік береді.
Жазғы демалыс балаларға бос уақыттың көп мөлшерін ұсынады. Бұл уақытта олар достарымен ойнап, бассейнге барып, велосипед тебеді немесе саябақта серуендейді. Еркіндік пен ойын балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытып, әлеуметтік дағдыларын нығайтады.
Оқу даму жағына өтетін болсақ, көптеген ата-ана жаз мезгілін балаларының қосымша білім алуына немесе жаңа дағдыларды меңгеруіне пайдалануға тырысады. Тіл курстары, өнер сабақтары, спорттық секциялар немесе ғылыми лагерьлер сияқты дамытушы бағдарламалар балалардың интеллектуалдық және шығармашылық қабілетін дамытуға бағытталған. Мысалы, кейбір бала жазда бағдарламалау курстарына қатысып, болашақтағы мамандықтары туралы алғашқы қадамдарын жасайды.
Тағы айта кетсек, жасөспірімдер арасында жазда уақытша жұмыс істеу тәжірибесі де кең таралған. АҚШ пен Еуропаның кейбір елінде балалар кафе, дүкен немесе басқа да жерлерде жұмыс істеп, тәжірибе жинайды және ақша табады. Бұл тәжірибе оларға жауапкершілік сезімін арттырып, қаржылық сауаттылықты меңгеруге көмектеседі.
Осы орайда, біз Қызылорда облысында орналасқан лагерьлерге тоқталайық.
«Қамбаш» балалар демалыс орталығы. Арал ауданы Қамыстыбас көлінің жағасында орналасқан. Ол төрт тұрғын үйден тұрады, балалардың белсенді демалуы үшін шағын футбол алаңы мен баскетбол алаңы қарастырылған. Орталықта бассейн, спорт залы, СПА салоны, емдік дене шынықтыру залы, сонымен қатар 100 орындық асхана, фойе залы және конференц-зал бар. Драма және комедия, бейнелеу және сәндік өнер, би үйірмелерінің жұмысы ұйымдастырылған. Балалар уақытылы медициналық және психологиялық көмек, сондай-ақ тіс дәрігерінің қызметтерін ала алады. Балалардың дұрыс демалуы үшін қайық сатып алынды, бәрінен де балалар Қамыстыбас көлінің суына шомылғанды ұнатады. Оны бес жұлдызды балалар лагері деп атауға болады. Оның тағы бір ерекшелігі, мектеп оқушылары дарынды мұғалімдермен бірге ҰБТ, пәндік олимпиадалар мен жарыстарға дайындала алады. Орталық жыл сайын 1000-ға жуық ұл-қызды қабылдауға дайын.
«Жалын» балалар лагері Теренөзектен бес шақырым жерде үлкен су қоймасының жанында орналасқан. Жұмысын 1988 жылы бастады. Лагерь аумағында балалар демалатын он тұрғын үй бар. 2014 жылы лагерь үлкен өзгерістерге ұшырап, толық жөндеуден өтіп, 2016 жылы коммуникациялар жүргізіліп, қазандық салынды. Енді балалар мұнда тек жазда ғана емес, жыл бойы да уақыт өткізе алады. Атап айтқанда, жоғары сынып оқушылары ҰБТ-ға, спортшылар жарыстарға дайындалуда.
Демалыс кезінде балалар он бір түрлі үйірмеге, спорттық жарыстарға қатысып, жүзуді үйреніп, денсаулығын жақсартып, күш-қуат ала алады. Айтпақшы, лагерьде екі бассейн бар екенін айту керек, біреуі жас балаларға, екіншісі ересек балаларға арналған.
Лагерьдегі балалар күніне бес рет тамақтанады, ас мәзірін аудандық денсаулық сақтау бөлімінің мамандары әзірлеп, бекітеді. Медициналық орталықта медбике тәулік бойы кезекшілік етеді, күндіз дәрігер мен тіс дәрігері балалардың әл-ауқатын мұқият қадағалайды.
«Сырдария» лагері Қызылорда қаласындағы «Сабалақ» бау-бақша серіктестігінің аумағында орналасқан. Ол 1982 жылы құрылған. Демалушылар келгеннен кейін фельдшерлік пунктте тексеріліп, екі қабатты тұрғын үйлерге орналастырылады.
Мұнда балалардың толық және сапалы демалуы үшін барлық жағдай жасалған. Жігіттердің бос уақыты хоббиіне қарай бөлінеді. Жігіттер арасында шығармашылық пен өнерге бейжай қарамайтындар болса, қолөнер, керамика, пішу және тігін үйірмелеріне, ұлттық қолданбалы өнерге қатыса алады, ал сахнаны жақсы көретіндер және көпшілік алдында өнер көрсететіндер сауатты оқи алады, ән айту, би билеу, тіпті іс-шара, шешендік және жыршы шеберлігін меңгеруге болады. Сондай-ақ лагерьде балаларға қазақ, орыс және ағылшын тілдерін, компьютерлік сауаттылыққа үйретеді. Балалардың белсенді демалуы үшін лагерь спорт алаңымен, моншамен және ашық бассейнмен жабдықталған. Лагерьде тамақ бес мезгіл, асхана сексен адамға арналған.
Осылайша, жазғы демалыс – тек демалыс уақыты ғана емес, сонымен қатар жеке өсу, өзін-өзі тану және дамудың бірегей мүмкіндігі. Әртүрлі іс-шара балаларға ойын-сауық пен оқу, белсенділік пен демалыс, жеке және ұжымдық әрекеттер арасындағы тепе-теңдікті табуға мүмкіндік береді. Ең бастысы – демалыстың ұмытылмайтындай болуы.
Диана АМАНКЕЛДІҚЫЗЫ,
Қорқыт ата атындағы Қызылорда
университетінің 1-курс студенті
Өте жаксы жазылған, негізгі такырыпты қайтеді.