ЫЗҒАР

Әдеттегіден ерте жатқан Әлима бұ жолы да көз ілмеді. Қайта-қайта есікке елеңдеумен сағат санап жатқаны бұл. Аяқасты шығатын у-шудан әбден мезі болса керек. Кейде көз жасын жастық астынан білдірмей сығып алатыны бар. Кенет  есік  жақ  тарс  етті.

– Кім бар, әй? – деген Қамбардың дауысы  жер  жарғандай  еді.

Бүгін тағы мас. Бір қолында таусыла қоймаған шөлмегі. Қисалаңдап аяғын баса алмай әрең тұр. Мұндай дауысқа еті үйренсе де, құбыжық көргендей жиырылатын балалары ұйқысынан оянып кетті. Не істерін білмей түпкі бөлмеге қаша жөнелді. Тек мұның арасында үлкен қыз ғана анасын қорғаштаумен шыр-пыр болатын. Әкесінің мінезін біледі ғой. Анасы тағы таяқ жемесін деп алдына өзін тосатыны бар. Бұл әпербақан әкеге ұнай қоймайды. Ішкен адам не демейді, әйтеуір аузына келгенін былапыттап, жұдырығын кім  болса соған ала жүгі­реді. Сөйтті  де.

Сытырыла орнынан тұрған Әлима отағасын басып әлек. «Шаршадың, дема­ла ғой» деген сөзді естісін бе? «Сен не деп тұрсыннан» өзге сөз айтпаған Қамбар жұдырық­пен бір-ақ соқты. Бірақ бұл жолы ол әйеліне емес, үлкен қызына тиді. Дем жетпей бір орында сілейіп қалған қыз тек мұзды жанарымен әкеге қадалған еді. Оны байқаған әке жоқ. Екінші мәрте ұрғалы жатқанда бойжеткеннің ащы дауы­сы шыр ете қалды. «Жетер» дегеннен өзге сөз айт­паған қызға анасы «Қандай болса да әкең ғой, сыйла» деп әлек. Ашу үстіндегі әке бір сәтке тынышталғандай. Бірақ ол қайдан болсын. Асханада тұрған  ет шабатын  балтаны  алды  да әйе­лі мен қызына тұра жүгірді. Аяқкиімді аяққа ілер-ілместен анасы мен қызы тысқа қашты. Үсті желең. Күн болса  аяз. Ызғар жан-жағыңнан тоңдырып барады. Ақпанда жау­ған ақ қардың үстімен жалаң аяқ сыртқа жүгірген екеу қорадағы пішен артына жасырынды. Бір-бірін құшақтап жылытпақ ниетте. Әрі іздеп, бері іздеп ауланы кезген Қамбар қайта үйге кірді. Арада қанша уақыт өткені белгісіз. Бірақ мана­ғыдай емес, тынышталды. Енді үйге кіре беру­ге болады деп үйге беттеген екеу­дің үстіне біреу тағы да суық су құйғандай. Есік тарс жабық. Үйді  айнала  жүгіріп  тере­зе қаққанмен жауап жоқ. Ашпайды. Аяқ үскен, дене суықтан ештеңені сезбейді. Әлсіреп бара  жатқандай. Тағы бір мәрте  үйдегілерге жеткісі келгенмен болмады. Мұны сезген Әлима басындағы орамалын алып қызының үстін орады.  Жейдесін  шешіп, аяғына жапты.  Ауық-ауық екі алақанымен  аяқ-қолын  үйкелеп  жатыр.

– Сен тоңбашы, құлыным, – дейді кеудесін өксік өртей. – Тыңдашы, алтыным! Есіңді жи, өзіңе кел, жарай ма? Ендігі мен болмасам бауырларыңа бас-көз болатын өзіңсің. Әкең қандай болса да оны сыйла. Ініңді, сіңлілеріңді әрдайым қолдап  жүр.

Әлиманың бұл жолы әлі кеткендей. Ендігі сандырақ­тап тек бір сөзді қайталауда. Қызын қатты қысқан құшағы жайлап босауда. Шалқадан түсіп, айлы аспанның әсемдігінен тоңған ызғар сезілмеуде. Санасында тек «Ғажап болуы мүмкін бе?» деген  сөздер сайрай берді. Бала күні  көз  алдынан  кадрдай  зырғып өтті.

Бала дейтіндей балалық шағы да болмапты ғой. Марқұм әкесі қайтқалы жесір анасы әмеңгерлікпен қайын інісіне қосылыпты. Психикалық ауытқуы бар ол анасымен қоса балаларын да сабайтын. Соның теперішіне шыдамаған Әлима бәрін тастап, небәрі 16 жасында Қамбармен қол ұстасып, қашып кетеді. Алайда мұндағы көрген күн күн болды дейсіз бе? Бастапқы 4-5 жыл тыныш өтті. Дегенмен енесі қайтқалы күйеуі де ішкілікке салынған. Өзі би болса да отбасының ұйытқысы болған енесі татулықты сақтап отырушы еді. Бірақ өмірі ұзаққа бармай, ұлын Әлимаға аманаттап кете барды. Жас отбасының тамырын тереңінен қазамыз деген арман сол күйі ойран болды. Енесі қайтқалы ішуді бастаған Қамбар күн бермейтін. Шиет­тей бала-шаға. Тапқан азын-аулақ тиын-тебені араққа кетеді. Солай итке берсе  ішпейтін  сумен  достасқан  от­ағасы  шаңырағын  шайқалтушы  еді…

…Бірінен соң бірі зырғып жатыр, зырғып жатыр. Ал Әлиманың көзінен аққан тамшы жас ызғармен сырғи алар емес. Қолымен қызының алақанын қатты қысып, ұйқыға кетті. Әне-міне дегенше таң да атты. Күн аязы әлі сынбаған. Азанмен да­йын сүтті сатып алуға келетін көрші Сәнімкүл бұл жолы әдеттегіден ерте келді. Күнде жабық тұратын дарбаза бүгін оңай ашыла кетті. «Апырым-аулап» кірген ол қолдағы шелегін тастай сала тұрған күйі қозғалмай қалды. Аяз, ысқырық боран. Қызы мен анасы сол күйі қозғалмай есік алдында жатыр. Айқайлай көршінің бәрін жиып әкелген Сәнімкүл өз-өзіне келе алмай әлек. Иә, бұл сәтте Әлима мен қызы жан тапсырған еді. Өмірде күліп жүруі аз болғанымен мәңгілік мекенге жымия кетіпті. Ал Қамбар, Қамбар болса қалың ұйқыда. Балаларының анасынан, өзінің сүйікті жарынан, бауыр еті баласынан айырылғанынан хабары жоқ. Мастығын жаза алмай, ұйқысын аша  алмай, шулағанға қолын бір сілтеп, қайта  тәтті  ұйқыға  кетті…

…Бұл  елдегі отбасылардың  бірі  болмаса  екіншісінде болатын  жайт. Тиран  күйеу мен зорлық-зомбылықтан зардап  шеккен кейбір  әйел  ажал  құшу­да. Бізді сол «Қайтып келген қыз жаман» мен «Ұят болады» тежейтіндей. Амал не, тәрбиеден, көршінің сұқты көзі мен әкенің қатулы қабағынан қорыққан қыздың көнбеске шарасы  қалмайды.  Бірақ  қатты  ызғардың көмейің­ді  кесіп  өтетінін  ұмытпаса  ғой…

Айнұр  ӘЛИ